Odia Medium Class 8 Geography Chapter-2 Bhu-Sambala (ଭୂ – ସମ୍ବଳ)Notes

Odia Medium Class 8 Geography Chapter-2 Bhu-Sambala (ଭୂ – ସମ୍ବଳ) Notes

ଭୂ – ସମ୍ବଳ

·    ଭୂମି ଏକ ମୌଳିକ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳ ତଥା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ସମ୍ବଳରୂପେ ପରିଚିତ |

·    ଭୂମିର ପ୍ରକୃତି, ମୃତ୍ତିକାର ଗୁଣ, ଜଳର ସୁଉଚ୍ଚତା , ପ୍ରାକୃତିକ ଉଦ୍ଭିଦ ଓ ମନୁଷ୍ୟର କାର୍ଯ୍ୟଧାରରେ ଥିବା ପାର୍ଥକ୍ୟ ଯୋଗୁଁ ମଣିଷର ଜୀବନଧାରଣ ପ୍ରଣାଳୀରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ |

·    ଭୂ – ସମ୍ବଳ ବିତରଣ

·    ଭୂ – ପୃଷ୍ଠ ସ୍ଥଳଭାଗ ଓ ଜଳଭାଗକୁ ନେଇ ଗଠିତ | ସ୍ଥଳଭାଗ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳ | ଏହା ପୃଥିବୀର ପୃଷ୍ଠର ମୋଟ କ୍ଷେତ୍ରଫଳର ଶତକଡା 29 ଭାଗ |

·    ସ୍ଥଳଭାଗ ସାତଗୋଟି ମହାଦେଶକୁ ନେଇ ଗଠିତ | ସେଗୁଡିକ ହେଲା – ଏସିଆ, ଇଉରୋପ, ଉତ୍ତର ଆମେରିକା, ଦକ୍ଷିଣ ଆମେରିକା, ଆଫ୍ରିକା, ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଓ ଆଣ୍ଟର୍କାଟିକା |

·    ଆଣ୍ଟର୍କାଟିକା ମହାଦେଶ ସର୍ବଦା ହିମାଚ୍ଛାଦିତ ରହିଥିବାରୁ ତାହା ମନୁଷ୍ୟ ବାସୋପଯୋଗୀ ନୁହେଁ |

ଭୂ – ସମ୍ବଳର ପ୍ରକାର ଭେଦ:

ଉଚ୍ଚତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଭୂଭାଗରୁ ତିନି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଏ , ଯଥା:-

·    ଅଧିକା ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ପାହାଡ ଓ ପର୍ବତଗୁଡିକୁ ନେଇ ଗଠିତ ମାଳଭୂମି

·    ଅଳ୍ପ ଉଚ୍ଚନୀଚ ହୋଇଥିବା ବୀସ୍ତିର୍ଣ୍ଣ ପଥୁରିଆ ଅଞ୍ଚଳକୁ ନେଇ ଗଠିତ ମାଳଭୂମି |

·    ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନରୁ ଅଳ୍ପ ଉଚ୍ଚରେ ଥିବା ସମାନ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ଅଞ୍ଚଳକୁ ନେଇ ଗଠିତ ସମତଳ ଭୂମି |

·    ଏସିଆର ହିମାଳୟ, ଇଉରୋପର ଆଲପସ, ଉତ୍ତର ଆମରିକାର ରକି, ଦକ୍ଷିଣ ଆମେରିକାର ଆଣ୍ଡିଜ ପର୍ବତମାଳରେ ପୃଥିବୀର ମୁଖ୍ୟ ପାର୍ବତ୍ୟ ଭୂମିଗୁଡିକ ଅବସ୍ଥିତ |

·    ଏସିଆର ତିବ୍ଦତ, ଗୋବୀ, ଇଉରୋପର ସ୍କାଣ୍ଡିନେଭିଆ, ଉତ୍ତର ଆମେରିକାର କାନାଡିଆନ ସିଲଡ, ଦକ୍ଷିଣ ଆମେରିକାର ବ୍ରାଜିଲ ଓ ପାଟଗୋନିଆ ପୃଥିବୀର ମୁଖ୍ୟ ମାଳଭୂମି ଭାବେ ପରିଚିତ | ଭାରତର ହିମାଳୟ, ଆରବଳୀ, ବିନ୍ଧ୍ୟ, ପୂର୍ବଘାଟ ଓ ପଶ୍ଚିମ ଘାଟ ଅଞ୍ଚଳଗୁଡିକ ମାଳଭୂମିରୁପେ ରହିଅଛି |

ଭୂ – ବ୍ୟବହାର :

·    ମନୁଷ୍ୟ ତା’ର ଜୀବନ ଜୀବିକା ପାଇଁ ବାସସ୍ଥାନ, କୃଷି କାର୍ଯ୍ୟ, ପଶୁପାଳନ, ଗମନାଗମନ ପଥ ନିର୍ମାଣ, ବନୀକରଣ, ଖଣିଜ ଉତ୍ତୋଳନ, କାରଖାନା ଓ ବାଣିଜ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ଥାପନ ଆଦି କାର୍ଯ୍ୟରେ ଭୂମିର ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ଭୂ – ବ୍ୟବହାର କୁହାଯାଏ |

·    ଭୂମିର ବ୍ୟବହାର ଦୁଇ ପ୍ରକାର ଅବସ୍ଥା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ, ଯଥା – ପ୍ରାକୃତିକ ଅବସ୍ଥା |

ମୃତ୍ତିକା :

·    ଉନ୍ମୁକ୍ତ ଶିଳା ଉତ୍ତାପର ପର୍ଯ୍ୟାୟ କ୍ରମିକ ହ୍ରାସବୃଦ୍ଧି, କାରକର ପ୍ରଭାବ ଉଦ୍ଭିଦ, ପ୍ରାଣୀ ଓ ମନୁଷ୍ୟମାନଙ୍କର ଖଣ୍ଡ ବିଖଣ୍ଡିତ ହୋଇ କ୍ଷୁଦ୍ର କ୍ଷୁଦ୍ର ରେଣୁରେ ପରିଣତ ହେବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଚୂର୍ଣ୍ଣୀଭବନ କୁହାଯାଏ |

·    ମାଟିର ଅନ୍ୟ ନାମ ମୃତ୍ତିକା | ମୃତ୍ତିକା ଶିଳା ବା ପଥରକୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ |

·    ବିଭିନ୍ନ ଶିଳାର କଶ୍ୟଜାତ ସୂକ୍ଷ୍ମ ରେଣୁଗୁଡିକ ଜଳ, ବାୟୁ, କ୍ଷୟଜାତ ଜୈବାଂଶ ଓ ଖଣିଜ ସହିତ ମିଶି ଭୂମିର ଉପରି ଭାଗରେ ଯେଉଁ ପଟ୍କା ଆସ୍ତରଣ ସୃଷ୍ଟି କରେ, ତାହାକୁ ମୃତ୍ତିକା କୁହାଯାଏ |

ମୃତ୍ତିକାର ଶ୍ରେଣୀ ବିଭାଗ:

·    ଗଠନ ଶୈଳୀ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ମୃତ୍ତିକା ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ ଯଥା : - ପରିବାହିତ ମୃତ୍ତିକା ଓ ଅବଶିଷ୍ଟ ମୃତ୍ତିକା

·    ଶିଳା କ୍ଷୟ ହେବା ପରେ କ୍ଷୟଜାତ ପ୍ରାକୃତିକ ଶକ୍ତି ଦ୍ୱାରା ପରିବାହିତ ହୋଇ ଅନ୍ୟତ୍ର ସଞ୍ଚିତ ହେବାଦ୍ୱାରା ଯେଉଁ ମୃତ୍ତିକା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ତାହାକୁ ପରିବାହିତ ମୃତ୍ତିକା କୁହାଯାଏ | ଉଦାହରଣ – ପଟୁମାଟି

·    ଶିଳାକ୍ଷୟ ହେବା ପରେ କ୍ଷୟଜାତ ଶିଳାରାଶି ସେହିସ୍ଥାନରେ ଜମା ହୋଇ ଯେଉଁ ମୃତ୍ତିକା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ତାହାକୁ ଅବଶିଷ୍ଟ ମୃତ୍ତିକା କୁହାଯାଏ | ଉଦାହରଣ – କଳାମାଟି (କୃଷ୍ଣ ମୃତ୍ତିକା)

ମୃତ୍ତିକାର ବିତରଣ : -

·    ଭୁପ୍ରକୃତି, ଜଳବାୟୁ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଉଦ୍ଭିଦ ପୃଥିବୀର ସବୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ସମାନ ହୋଇନଥିବାରୁ ପୃଥିବୀର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳର ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଗୁଣ ମାନ ଓ ରଙ୍ଗର ମୃତ୍ତିକା ଦେଖାଯାଏ |

ମୃତ୍ତିକାର ସଂରକ୍ଷଣ :-

·    ବୃଷ୍ଟି, ବନ୍ୟା, ଜଳପ୍ରବାହ ଓ ଭୂସ୍ଖଳନ ଆଦି ପ୍ରାକୃତିକ କାରଣ ଏବଂ ଜଙ୍ଗଲ କ୍ଷୟ, ଅତ୍ୟଧିକ ଚାରଣ, ରାସାୟନିକ ସାର ଓ କୀଟନାଶକ ଦ୍ରବ୍ୟର ବ୍ୟବହାର ଖଣିଜ ଉତ୍ତୋଳନ ପାଇଁ ଖଣି ଖନନ ଆଦି ମାନବୀୟ କାରଣ ଯୋଗୁଁ ମୃତ୍ତିକା କ୍ଷୟ ହୋଇଥାଏ |

·    ସର୍ବୋପରି ମୃତ୍ତିକା କ୍ଷୟର କୁପରିମାଣ ଓ ମୃତ୍ତିକା ସଂରକ୍ଷଣର ଗୁରୁତ୍ୱ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଜନସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରାଗଲେ ମୃତ୍ତିକା କ୍ଷୟ ହ୍ରାସ କରାଯାଇପାରିବ |

ଜଳ ସମ୍ବଳ

ଜଳ ସମ୍ବଳ ଓ ଏହାର ବିତରଣ

·    ଜଳ ଏକ ନବୀକରଣ ଯୋଗ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ସମ୍ବଳ |

·    ପୃଥିବୀ ପୃଷ୍ଠରେ ଶତକଡା ୭୧ ଭାଗ ଜଳ ଓ ୨୯ ଭାଗ ସ୍ଥଳଭାଗ ଦ୍ୱାରା ଆବୃତ |ତେଣୁ ପୃଥିବୀକୁ ଏକ ଜଳୀୟ ଗ୍ରହ ବୋଲି କୁହାଯାଏ |

·    ପୃଥିବୀରେ ମିଳୁଥିବା ସମସ୍ତ ଜଳର ଶତକଡା ମାତ୍ର ୨.୭ ଭାଗ ମଧୁର ଜଳ | ଏହାର ଶତକଡା ୭୦ ଭାଗ ଆଣ୍ଟର୍କାଟିକା, ଗ୍ରୀନଲାଣ୍ଡ ଓ ଉଚ୍ଚ ପର୍ବତ ଶିଖରମାନଙ୍କରେ ବରଫ ଆକାରରେ ରହିଅଛି |

ଜଳର ବ୍ୟବହାର

·    ଜଳ ମୁଖ୍ୟତଃ କୃଷିକାର୍ଯ୍ୟ, ମନୁଷ୍ୟର ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ ଓ ଘରୋଇ ବ୍ୟବହାର ଏବଂ ଶିଳ୍ପ ଓ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ଦରକାର ହୋଇଥାଏ |

·    ଜଳପଠାରେ ଯାତ୍ରୀ ଓ ମାଲପରିବହନ ମଧ୍ୟ ହୋଇଥାଏ |

ଜଳାଭାବ :

·    ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ସହ ମନୁଷ୍ୟର ଜୀବନଧାରଣ ମାନରେ ଉନ୍ନତି ହେତୁ ମନୁଷ୍ୟର ବ୍ୟବହାର ଉପଯୋଗୀ ଜଳର ଚାହିଦା ବଢି ବଢି ଚାଲିଛି |

·    ଚାହିଦା ଠାରୁ ଯୋଗାଣ କମ୍ ହେବାରୁ ଜଳାଭାବ ଦେଖାଯାଉଛି |

·    ଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣ ମଧ୍ୟ ଏହି ନିଅଣ୍ଟିଆ ପରିସ୍ଥିତିକୁ ଅଧିକ ମାତ୍ରାରେ ବୃଦ୍ଧି କରାଉଛି |

ଜଳ ସମ୍ବଳର ସଂରକ୍ଷଣ

·    ଅପରିଷ୍କାର ଜଳ, କଳାକାରଖାନା , ଡାକ୍ତରଖାନା ଓ ସହରାଞ୍ଚଳ ନାଳନର୍ଦ୍ଦମାର ଜଳକୁ ପରିଷ୍କୃତ ନ କରି ଜଳ ପ୍ରବାହରେ ମିଶିବାକୁ ଦିଆଯିବା ଅନୁଚିତ |

·    ମୃତ ବ୍ୟକ୍ତି କିମ୍ବା ପ୍ରାଣୀର ଶବକୁ ନଦୀ, ନାଳ ଆଦିର ପ୍ରବାହ ଜଳରେ ପକାଇବା ଅନୁଚିତ |

·    ଜଳ ଅମଳ ପ୍ରକଳ୍ପଦ୍ୱାରା ବୃଷ୍ଟିଜଳକୁ ସଂଗ୍ରହ ଶୁଷ୍କରୁତୁରେ ବ୍ୟବହାର କରିବାପାଇଁ ସାଇତି ରଖିବା ଆବଶ୍ୟକ |

ପ୍ରାକୃତିକ ଉଦ୍ଭିଦ :

·    ମନୁଷ୍ୟର ବିନା ସାହାଯ୍ୟରେ ଆପେ ଆପେ ଜନ୍ମି ବଢୁଥିବା ବୃକ୍ଷ, ଲତା ଓ ତୃଣ ଆଦିକୁ ପ୍ରାକୃତିକ ଉଦ୍ଭିଦ କୁହାଯାଏ |

ବ୍ୟବହାର

·    ପ୍ରାକୃତିକ ଉଦ୍ଭିଦ ମନୁଷ୍ୟକୁ ବିଭିନ୍ନ ଭାବରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାନ୍ତି |

·    ବୃକ୍ଷ ମନୁଷ୍ୟକୁ କାଠ ଯୋଗାଏ ଓ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କୁ ଆଶ୍ରୟ ଦିଏ | ଉଦ୍ଭିଦ ଫସଲ ଉତ୍ପନ୍ନ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ହେଉଥିବା ମୂଲ୍ୟବାନ ମୃତ୍ତିକାକୁ ଅବକ୍ଷୟ ରକ୍ଷା କରେ ଓ ଭୁଗର୍ଭସ୍ଥ ଜଳ ସଞ୍ଚାୟରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ |

ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ

·    ପଶୁ,ପକ୍ଷୀ, କୀଟପତଙ୍ଗ, ଜଳଚର ଜୀବମାନଙ୍କୁ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ରୂପେ ଗଣନା କରାଯାଏ |

·    ଏମାନଙ୍କ ଠାରେ ଆମେ ଦୁଗ୍ଧ, ମାଂସ, ଚମଡା, ପଶମ, ମହୁ ଆଦି ପାଉ |

·    ପକ୍ଷୀମାନେ ମଧ୍ୟ କୀଟପତଙ୍ଗ, ପଶୁପକ୍ଷୀ ଓ ମନୁଷ୍ୟ ମାନଙ୍କର ଶବଗୁଡିକ ଖାଇ ପରିବେଶକୁ ସଫା ରଖନ୍ତି |

ପ୍ରାକୃତିକ ଉଦ୍ଭିଦର ବିତରଣ :

·    ଆଲୋକ, ଉତ୍ତାପ ଓ ଆର୍ଦ୍ରତାକୁ ଭିତ୍ତିକରି ପୃଥିବୀର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରେ ଚାରି ଶ୍ରେଣୀର ଉଦ୍ଭିଦ ଦେଖାଯାଏ : ଯଥା

a)  ଅରଣ୍ୟ

b)  ତୃଣଭୂମି

c)  କଣ୍ଟାବନ

d)  ତୁନ୍ଦ୍ରା  

·    ପତ୍ର ଝଡା ଦେବା ଦୃଷ୍ଟି କୋଣରୁ ବିଚାର କଲେ ଜଙ୍ଗଲ ଦୁଇ ଶ୍ରେଣୀର ଯଥା

a)  ଚିରହରିତ

b)  ପର୍ଣ୍ଣମୋଚୀ

ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ ବିତରଣ

·    ଜଙ୍ଗଲରେ ମୁକ୍ତ ଭାବରେ ବିତରଣ କରି ବାସ କରୁଥିବା ପଶୁ, ପକ୍ଷୀ, କୀଟ, ପତଙ୍ଗ ଓ ସରୀସୃପ ଆଦିକୁ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ କୁହାଯାଏ |

·    ୟାହାର ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିଚାର କରି ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ତିନି ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ :

·    ତୃଣଭୋଜୀ ପ୍ରାଣୀ : ହାତୀ, ସମ୍ବର , ମୃଗ, ହରିଣ,

·    ମାଂସପେଶୀ ପ୍ରାଣୀ: ବାଘ, ସିଂହ



·    ଉଭୟ ଭୋଜୀ ପ୍ରାଣୀ : ବିଲୁଆ, ଭାଲୁ