Banya Prani Sambala ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ସମ୍ବଳ Class 10 Geography Chapter 2 -Unit - 2 - Notes

ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ସମ୍ବଳ

• ସମଗ୍ର ପୃଥିବୀକୁ ଜୈବ ବିବିଧତା ଅନୁସାରେ 12 ଟି ବୃହତ୍ କେନ୍ଦ୍ର ଏବଂ 18 ଟି ତପ୍ତ ସ୍ଥଳରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି |

• ଭାରତରେ ଜୈବ ବିବିଧତା ର ଏକ ବୃହତ୍ କେନ୍ଦ୍ର ଏବଂ 2 ତପ୍ତ ସ୍ଥଳ ଯଥାକ୍ରମେ ଉତ୍ତର – ପୂର୍ବ ଭାରତ ଓ ପଶ୍ଚିମଘାଟ ରହଛି |

• ପୃଥିବୀର ସମୁଦାୟ 15 ଲକ୍ଷ ପ୍ରଜାତିର ପଶୁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଭାରତରେ 89,000 ପ୍ରକାର ପଶୁ , 1200 ପ୍ରକାର ପ୍ରଜାତିର ପକ୍ଷୀ , 2500 ପ୍ରକାର ମାଛ ଏବଂ 45,000 ରୁ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ଵ ପ୍ରଜାତିର ଉଦ୍ଭିଦ , ଅନେକ ପ୍ରଜାତିର ସରୀସୃପ , ଉଭୟଚର ପ୍ରାଣୀ , ସ୍ତନପାୟୀ ପ୍ରାଣୀ ,କୀଟପତଙ୍ଗ ଇତ୍ୟାଦି ଦେଖାଯାନ୍ତି |

• ଭାରତରେ 5 ଟି ବିଶ୍ଵ ଐତିହ୍ୟସ୍ଥଳୀ , 18 ଟି ଜୈବମଣ୍ଡଳ ସଂରକ୍ଷିତ ଅଞ୍ଚଳ ଏବଂ 26 ଟି ରାମସାର ସ୍ଥଳୀ (ଆର୍ଦ୍ର ଭୂମି) ରହିଛି |

• 2019 ଜୈବ ବିବିଧତା ସଂରକ୍ଷଣ ନିମନ୍ତେ ଏଠାରେ ଥିବା ସୁରକ୍ଷିତ ଅଞ୍ଚଳ ମଧ୍ୟରେ 103 ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ , 535 ଟି ଅଭୟାରଣ୍ୟ ଯାହା 1.53 ଲକ୍ଷ ବର୍ଗ କି. ମି. ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରହିଛି |

• ଭାରତ ପୃଥିବୀର ସମୁଦାୟ ଆଯାତନର 2.4 ଶତାଂଶ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଏହାର ଜୈବ ବିବିଧତା ହେଉଛି ପୃଥିବୀର ଜୈବ ବିବିଧତା ହେଉଛି ପୃଥିବୀର ଜୈବ ବିବିଧତାର ପ୍ରାୟ 7.3 ଶତାଂଶ |

• ଲାଲ୍ ତଥ୍ୟ ପୁସ୍ତକରେ ସଙ୍କଟାପନ୍ନ ଉଦ୍ଭିଦ ଜାତିର ସଂଖ୍ୟା 474 , ସଙ୍କଟାପନ୍ନ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ସଂଖ୍ୟା 100 ରୁ ଅଧିକ | 2000 ମସିହାରେ ଲାଲ୍ ତଥ୍ୟ ପୁସ୍ତକରେ ସଙ୍କଟାପନ୍ନ ଅବସ୍ଥାରେ ଥିବା 44 ଜାତିର ଉଦ୍ଭିଦ ଓ 113 ଜାତିର ପ୍ରାଣୀ ବିଲୁପ୍ତିରେ ଅଛନ୍ତି |

ଭାରତର ପ୍ରସିଦ୍ଧଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ ଓ ଅଭୟାରଣ୍ୟ 

1. ଜିମ୍ କାର୍ବେଟ                  ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ
2. କାହ୍ନା                           ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ
3. କାଜିରଙ୍ଗା                      ଆସାମ
4. ଗୀର୍                           ଗୁଜୁରାଟ
5. ବାନ୍ଧବଗଡ                    ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ
6. କେଓଲାଦେଓ ଘାନା          ରାଜସ୍ଥାନ
7. ପୁଷ୍ପ ଉପତ୍ୟକା               ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ
8. ପେରିୟାର (ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ ଅଭୟାରଣ୍ୟ) କେରଳ
9.  ଫସିଲ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ    ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ
10.  କାଙ୍ଗେର                    ଛତିଶଗଡ଼
11.  ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧୀ ସାମୁଦ୍ରିକ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ - ଆଣ୍ଡାମାନ ଓ ନିକୋବର ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜ
12.  ନାମ୍ ଦାଫା                 ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ
13.  ସାଇଲେଣ୍ଟ ଭ୍ୟାଲି କେରଳ
14.  ସ୍ୟାଡ଼ଲ ଶୃଙ୍ଗ               ଆଣ୍ଡାମାନ ଓ ନିକୋବର ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜ
15.  ସାରସ୍କା ବନ୍ୟଜୀବ ଅଭୟାରଣ୍ୟ -          ରାଜସ୍ଥାନ
16. ବନ୍ୟମହିଷ                           -         ତ୍ରିପୁରା
17.  ଖିରଙ୍ଗା                             -        ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶ
18. ଜଳ୍ ଦପରା       -                          ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ

ବ୍ୟାଘ୍ର ପ୍ରକଳ୍ପ ଯୋଜନା

ଆସାମ  - ମାନସ

ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ – ପାଲାମୁ ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ – କାର୍ବେଟ

ମହାରାଷ୍ଟ୍ର – ମେଲଘାଟ

କର୍ଣ୍ଣାଟକ – ବାନ୍ଦୀପୁର

ଓଡ଼ିଶା – ଶିମିଳିପାଳ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ – ସୁନ୍ଦରବନ

ରାଜସ୍ଥାନ – ରନ୍ଥାବୋର

ତାମିଲନାଡୁ – ସୁଡାନ୍ଥୁରାଇ

ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ – କାହ୍ନା     

ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ – ଦୁଧୱା

କେରଳ – ପେରିୱାର

ଅରୁଣାଚଳ ପ୍ରଦେଶ – ନାମଦାଫା

ପକ୍ଷୀବିହାର

ଓଡ଼ିଶା – ଚିଲିକା ରାଜସ୍ଥାନ – ରନ୍ଥାବୋର

ତାମିଲନାଡୁ – ବେଦାନ୍ତାଙ୍ଗୁଲ ଓ କଲିମର

ରାଜ୍ୟ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ନାମ

ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀର ଡାଚିଗ୍ରାମ କାଶ୍ମିରୀ ମୃଗ ବା ହାଙ୍ଗୁଲ , କଳା ଭାଲୁ , କସ୍ତୁରୀ ମୃଗ

ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ କାର୍ବେଟ ଚିତାବାଘ, ହରିଣ , ହାତୀ, ତେନ୍ଦୁଆ

ଆସାମ ମାନସ ହାତୀ, ଗଣ୍ଡା,ବନ୍ୟ ମହିଷ,ସମ୍ବର,ପାଣି ହରିଣ,ବାରହା,ବାରସିଂଗା,ହୁଲ୍କ ଗିବନ,ଲଙ୍ଗୁର,ଧନେଶ ପେଚା

ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ ଦୁଧୱା ବାରସିଙ୍ଗା , କୃଷ୍ଣ ହରିଣ

ତାମିଲନାଡୁ ମୁଦୁମୁଲ୍ଲାଇ   ହାତୀ

କର୍ଣ୍ଣାଟକ ନଗରହୋଲେ ହାତୀ

କେରଳ ୱାଇନାଡ, ପେରିୟାର ହାତୀ

ଗୁଜୁରାଟ ଗୀର୍ ତେନ୍ଦୁଆ , ଚିତଲ ସମ୍ବର , ନୀଳ ଗାଈ

ଆସାମ କାଜିରଙ୍ଗା ଗଣ୍ଡା ,ବନ୍ୟ ମହିଷ

ଅରୁଣାଚଳ ପ୍ରଦେଶ ନାମଦାଫା ଗୌରାଳ, ତୈକନ , ଗୌର , ବନ୍ୟ ମହିଷ