Odia Medium Class 6 Science (ବିଜ୍ଞାନ) Chapter 8 Paristana (ପରିସ୍ଥାନ) Notes

Odia Medium Class 6 Science (ବିଜ୍ଞାନ) Chapter 8 Paristana (ପରିସ୍ଥାନ) Notes

ପରିସ୍ଥାନ

ଉଦ୍ଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ବାସସ୍ଥାନ ଓ ତା'ର ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ଵକୁ ପରିସ୍ଥାନ କୁହାଯାଏ |

· ଉଦାହରଣ –ମାଛ ,ମାଛ ଯେଉଁ ପରିବେଶରେ ରହେ ତାହା ମାଛର ପରିସ୍ଥାନ ମାନେ ଜଳ ,ତା ହେଲେ ପୋଖରୀ ,ନଦୀ ,ଝରଣା ଏସବୁ ହେଉଛି ମାଛର ପରିସ୍ଥାନ |

· ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ ପରିସ୍ଥାନରେ ବାସ କରିଥାଏ |

· ଯେମିତିକି ବାଘ ,ଭାଲୁ ,ସିଂହ ,ହାତୀ ଏମାନେ ସମସ୍ତେ ଜଙ୍ଗଲରେ ରୁହନ୍ତି |

· ଧଳାଭାଲୁ ,ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳ ବା ବରଫାବୃତ ଅଞ୍ଚଳରେ ବାସ କରେ |

· ତା ‘ହେଲେ ଆମେ କ’ଣ ଜାଣିଲେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବମାନଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ ପରିସ୍ଥାନ ରହିଥାଏ |

· ଗୋଟିଏ ପରିସ୍ଥାନରେ ଅନେକ ପ୍ରକାରର ଉଦ୍ଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀମାନେ ରହିଥାନ୍ତି |

· ଆମର ପରିସ୍ଥାନ ଗୋଟିଏ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସମସ୍ତଙ୍କ ଶାରୀରିକ ଗଠନ ଅଲଗା ହୋଇଥାଏ |ସମସ୍ତେ ସମସ୍ତଙ୍କ ଠାରୁ ଅଲଗା ହୋଇଥାନ୍ତି |

ପରିସ୍ଥାନ ର ଉପାଦାନ:-

ପରିସ୍ଥାନ ହେଉଛି ପରିବେଶରେ ଏକ ଅଂଶ ବିଶେଷ | ଏହା ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଉପାଦାନକୁ ନେଇ ଗଠିତ ପରିସ୍ଥାନ ଦୁଇଟି ଉପାଦାନରେ ଗଠିତ |

ସେଗୁଡିକ ହେଲା –

(କ )ଜୈବିକ –ଉଦ୍ଭିଦ ,ପ୍ରାଣୀ ଏବଂ ଅଣୁଜୀବ

(ଖ )ଅଜୈବିକ – ମୃତ୍ତିକା ,ଶିଳା ,ବାୟୁ ,ଜଳ ,ଆଲୋକ ଓ ତାପ

ପୋଖରୀ ଓ ଗାଡିଆରେ ଏ ଦୁଇଟି କାରକ ରହିଥାନ୍ତି |

କୋଣସି ପରିସ୍ଥାନରେ ଜୀବମାନଙ୍କୁ ତିନି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି |

1.   ଉତ୍ପାଦକ ବା ସବୁଜ ଉଦ୍ଭିଦ

2.   ଭକ୍ଷକ ବା ପ୍ରାଣୀ

3.   ଅପଘଟକ ବା କେତେକ ଜାତିର ଅଣୁଜୀବ |

· ଉଦ୍ଭିଦ ନିଜ ପାଇଁ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ସହ ଅନ୍ୟ ସବୁ ଜୀବ ପାଇଁ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥାଏ |ସେଥିପାଇଁ ସେମାନଙ୍କୁ ‘ଉତ୍ପାଦକ' କୁହାଯାଏ |

· ଉଦ୍ଭିଦ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷରେ କିମ୍ବା ପରୋକ୍ଷରେ ପ୍ରାଣୀମାନେ ଖାଇଥାନ୍ତି | ତେଣୁ ସେମାନେ ଭକ୍ଷକ ନାମରେ ପରିଚିତ |

· ଅନ୍ୟ କେତେକ ଜୀବ ଯଥା ବୀଜାଣୁ ,କବକ ଇତ୍ୟାଦି ଉଦ୍ଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ମୃତ ଶରୀରରୁ ଖାଦ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିଥାଆନ୍ତି | ସେମାନେ କେତେକ ଆବଶ୍ୟକ ଉପାଦାନ ଯଥା ଯବକ୍ଷାରଯାନ ପରିବେଶକୁ ଛାଡ଼ନ୍ତି | ସେମାନଙ୍କୁ ‘ଅପଘଟକ ‘କୁହାଯାଏ |ପରିସ୍ଥାନର ଅଜୈବିକ କାରକ :-    

·    ପରିସ୍ଥାନର ଅଜୈବିକ କାରକ ଗୁଡିକ ହେଲା ଆଲୋକ ,ତାପମାତ୍ରା,ଜଳ ,ବାୟୁ ,ମୃତ୍ତିକା ,ନିଆଁ |

·    ସବୁଜ ଉଦ୍ଭିଦମାନେ ଆଲୋକ ଶକ୍ତିକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ନିଜର ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥାନ୍ତି |

·    ସେମିତି ଜଳ ,ବାୟୁ ଏବଂ ମୃତ୍ତିକା ମିଶି ଏକ ପରିସ୍ଥାନରେ ଜଙ୍ଗଲ ହେବ କି ମରୁଭୁମି ହେବ ନିର୍ଣ୍ଣୟ ହୋଇଥାଏ |

·    ସେମିତି ନିଆଁକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ପରିସ୍ଥାନରେ ମନୁଷ୍ୟ ମାନେ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥାନ୍ତି |

ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ପରିସ୍ଥାନ :-

ପରିବେଶରେ ଅବସ୍ଥା ଓ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ପଦାର୍ଥର ପରିମାଣକୁ ନେଇ ପରିସ୍ଥାନ ସାଧାରଣତଃ ତିନି ପ୍ରକାରର ହୋଇଥାଏ |

·    ସ୍ଥଳୀୟ ପରିସ୍ଥାନ – ଜଙ୍ଗଲ ,ମରୁଭୁମି ,ତୃଣଭୂମି ,ପାର୍ବତ୍ୟାଞ୍ଚଳ

·    ଜଳୀୟ ପରିସ୍ଥାନ – ନଦୀ ,ହ୍ରଦ ,ପୋଖରୀ ,ସମୁଦ୍ର

·    ବାୟବୀୟ ପରିସ୍ଥାନ – ଆକାଶ

ଉଦ୍ଭିଦମାନଙ୍କ ପରିସ୍ଥାନ :-

ପରିସ୍ଥାନରେ ଜଳର ପରିମାଣ ଅନୁସାରେ ଉଦ୍ଭିଦର ଜୀବନ ଶୈଳୀ ଓ ଗଠନରେ ଅନେକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖାଯାଏ | ଏଠାରେ ଆଲୋକ ,ତାପମାତ୍ରା, ମୃତ୍ତିକା ,ବାୟୁ ଭଳି କାରକମାନଙ୍କ ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ |

ପରିସ୍ଥାନ ଅନୁସାରେ ଉଦ୍ଭିଦମାନେ ତିନି ପ୍ରକାରର ;

·    ମରୁଜ – ଜଳାଭାବ ଅଞ୍ଚଳ

·    ଆର୍ଦ୍ର ମରୁଜ – ଜଳାଭାବ ବା ଜଳାଧିକ୍ୟ ନ ଥିବା ଅଞ୍ଚଳ

·    ଜଳଜ – ଜଳାଧିକ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳ

ଜୀବ ଓ ସେମାନଙ୍କ ଉପଯୋଜନ :--

·    ପରିବେଶ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହ ତାଳ ଦେଇ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବର ଗାଠନିକ ଓ କ୍ରିୟାତ୍ମକ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଉପଯୋଜନ କୁହାଯାଏ |

           ଲାଞ୍ଜ

                          ଗାଲି         ଡେଣା

ମରୁଜ ଉଦ୍ଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀ:-    

1.   ମରୁଜ ଉଦ୍ଭିଦ :

·    ମରୁଭୂମିରେ ଦେଖାଯାଉଥିବା ସପ୍ତଫେଣୀ ,ନାଗଫେଣୀ ,ଖଜୁରୀ ଇତ୍ୟାଦି କଣ୍ଟାଜାତୀୟ ଉଦ୍ଭିଦକୁ ମରୁଜ ଉଦ୍ଭିଦ କୁହାଯାଏ |ସେଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରାୟତଃ ପତ୍ର ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ ବା ସେଗୁଡିକ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇ କଣ୍ଟାରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାଏ |ତେଣୁ ଉଦ୍ଭିଦ ଗୁଡିକ ଉତ୍ସଦନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅତିକମ ଜଳ ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ଛାଡି ଥାଆନ୍ତି |2.   ମରୁଜ ପ୍ରାଣୀ :

·    ଓଟ ଏକ ମରୁଜ ପ୍ରାଣୀ |ସେମାନଙ୍କ ସ୍ଵେଦ ଗ୍ରନ୍ଥି ଆଦୌ ନ ଥାଏ |ନାକ ପୁଡାରେ ଥିବା ଲୋମ ମରୁଭୂମିରେ ଧୂଳିବାଲିକୁ ଭିତରକୁ ପ୍ରବେଶ କରିବାକୁ ଦିଏ ନାହିଁ |

·    ଓଟର ଗୋଟାଳିଆ ଖୁରା ବିହୀନ ମାଂସାଳ ପାଦ ସେମାନଙ୍କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ ମରୁବାଲିରେ ଚାଲିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ |

ଜଳଜ ଉଦ୍ଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀ :-

1 ) ଜଳଜ ଉଦ୍ଭିଦ :-

     ଚିଙ୍ଗୁଡ଼ିଆ ଦଳ ,ପଦ୍ମ ,କଇଁ ଇତ୍ୟାଦି ଉଦ୍ଭିଦକୁ ଆମେ ପୋଖରୀ ,ଗାଡିଆରେ ଦେଖିବାକୁ ପାଉ | ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେତେକ ଭାସମାନ ଅବସ୍ଥାରେ ଓ ଆଉ କେତେକ ପାଣିରେ ବୁଡ଼ି ରହି ଥାଆନ୍ତି | ସେହି ଉଦ୍ଭିଦଗୁଡିକର କାଣ୍ଡରେ ଅସଂଖ୍ୟ ବାୟୁ କୋଠରୀ ଥାଏ ଯାହା ସେଗୁଡିକୁ ପାଣିରେ ଭାସିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ

2 ) ଜଳଜ ପ୍ରାଣୀ:-

     ଜଳରେ ବାସ କରୁଥିବା ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କୁ ଜଳଜପ୍ରାଣୀ ବୋଲି କୁହାଯାଏ | ସେମାନଙ୍କ ଶରୀର ଗଠନର ବିଶେଷତ୍ୱ ସେମାନଙ୍କୁ ଜଳରେ ବାସୋପଯୋଗୀ କରାଇଥାଏ | ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ମାଛର ପକ୍ଷ ପାଣିରେ ପହଁରିବାରେ ,ଲାଞ୍ଜ ଦିଗ ବଦଳାଇବାରେ ଓ ଗାଲିସି ଜଳରେ ଶ୍ୱାସକ୍ରିୟା କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ |

ଲତାଜାତୀୟ (ଦୁର୍ବଳ )ଉଦ୍ଭିଦ :-

    ତୁମେ କଲରା ,କଖାରୁ ,କାକୁଡି ଗଛ ଦେଖିଥିବ | ସେଗୁଡ଼ିକର କାଣ୍ଡ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇଥିବାରୁ ସେମାନେ ଅନ୍ୟର ସହାୟତାରେ ବଢନ୍ତି | ସେଥିପାଇଁ ସେମାନଙ୍କ କାଣ୍ଡରେ ଆକର୍ଷୀ ଗୁଡିକ ଥାଏ |   ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବର ପରିସ୍ଥାନ ତାର ଜୀବନ ପାଇଁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ | ତେଣୁ ଏଥିରେ କିଛି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲେ ପରିବେଶରେ ସନ୍ତୁଳନ ହୋଇଯିବ ଏବଂ ଏହାର କୁପ୍ରଭାବ ଜୀବଜଗତ ଉପରେ ପଡିବ |