Odia Medium Class 8 Science Chapter 13 Sound ( ଧ୍ୱନି ) Notes

ଧ୍ୱନି

କଂପିତ ବସ୍ତୁରୁ ଧ୍ୱନି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ :-

· ବସ୍ତୁର ଆଗପଛ କିମ୍ବା ଉପର – ତଳ ଗତି ଯୋଗୁଁ ହିଁ କଂପନ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ |

· ଦୃଢ଼ ଭାବରେ ଟାଣି ହୋଇଥିବା କୌଣସି ବ୍ୟାଣ୍ଡକୁ ମଝିରୁ ଟାଣି ଛାଡ଼ିଦେଲେ ତାହା କଂପିତ ହେବ ଏବଂ ଧ୍ଵନି ସୃଷ୍ଟି ହେବ |

· ଯେତେବେଳେ କଂପନ ବନ୍ଦ ହେବ, ସେତେବେଳେ ଆଦୌ ଧ୍ୱନି ସୃଷ୍ଟି ହେବନାହିଁ |

· ଗୋଟିଏ କଂପିତ ବସ୍ତୁରୁ ଧ୍ୱନି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ | କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହି କଂପନକୁ ସହଜରେ ଦେଖି ହୁଏ | ଅଧିକାଂଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହି କଂପନରେ ଆୟାମ ଏତେଛୋଟ ଯେ, ତାହା ଆମକୁ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ | ମାତ୍ର ତାହାକୁ ଅନୁଭବ କରିହୁଏ |

· ପାଣି ଭର୍ତ୍ତିକରି କାଚଗ୍ଳାସ୍ଗୁଡିକୁ ଜଳ କମ୍ ଉଚ୍ଚତାରୁ ଅଧିକ ଉଚ୍ଚତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସଜାଇ ରଖି ଗ୍ଲାସ୍ ଗୁଡିକୁ ଧୀରେ ଧୀରେ ଆଘାତ କଲେ ସେଥିରୁ ମଧୁର ସ୍ଵର ଶୁଣିବାକୁ ମିଳିବ | ଏହାକୁ “ଜଳ ତରଙ୍ଗ” କୁହାଯାଏ |

ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ର ଓ ଏହାର କମ୍ପିତ ଅଂଶ : -

· ଗୋଟିଏ ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ର ସୀତାରର ତାରକୁ ଟଣାଯାଇ ସେଥିରୁ ଯେଉଁ ଧ୍ୱନି ଶୁଣାଯାଏ ତାହା କେବଳ ସୀତାରର ତାର ଦ୍ଵାରା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ନାହିଁ | ସୀତାରକୁ ଟାଣିବାଦ୍ୱାରା ସୀତାରର ସମସ୍ତ ଅଂଶ ଆନ୍ଦୋଳିତ ହୁଏ | ସମୁଦାୟ ଯନ୍ତ୍ରଟି କଂପିତ ହୁଏ ଏବଂ ଆମେ ଧ୍ଵନି ଶୁଣିପାରୁ |

· ଆମେ ମୃଦଙ୍ଗ ବଜାଉ, ତାହାର ଦୁଇ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଲାଗିଥିବା ଚମଡ଼ା ପୃଷ୍ଠତଳକୁ ଅଙ୍ଗୁଳିଦ୍ୱାରା ଆଘାତ କରାଯାଏ | ମାତ୍ର ଯେଉଁଧ୍ଵନି ଆମେ ଶୁଣୁ ତାହା କେବଳ ଏହି ପୃଷ୍ଠତଳର ଚମଡ଼ାଦ୍ଵାରା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ନାହିଁ | ସମୁଦାୟ ମୃଦଙ୍ଗଟି ଯୋଗୁଁ ଏହା ସମ୍ଭବ ହୁଏ |

ମନୁଷ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିବା ଧ୍ୱନି : -

· ମନୁଷ୍ୟମାନେ ସ୍ଵରପେଟିକା ସାହାଯ୍ୟରେ ଧ୍ୱନି ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି |

· ଖାଦ୍ୟ ଗିଳୁଥିବା ବେଳେ ଗୋଟିଏ କଠିନ ଉଚ୍ଚ ଅଂଶ ଗତି କରିବା ଭଳି ଜଣାଯିବ | ଏହାକୁ ଶରୀରର ସ୍ଵର ବାକ୍‌ସ କୁହାଯାଏ |

· ଏହା ବାୟୁ ନଳୀର ଉପରି ଭାଗରେ ଥାଏ |

· ଦୁଇଟି କଣ୍ଡ ରଜ୍ଜୁ ସ୍ଵରପେଟିକାର ଏପାଖରୁ ସେ ପାଖକୁ ଏପରିଭାବେ ଲାଗି ରହିଥାଆନ୍ତି, ଯେପରିକି ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବାୟୁ ଯିବାପାଇଁ ଏକ ସୂକ୍ଷ୍ମରନ୍ଧ୍ର ଥାଏ |

· ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍‌ ଯେତେବେଳେ ବାୟୁକୁ ଏହି ପଥ ଦେଇ ଠେଲେ ସେତେବେଳେ କଣ୍ଠ ରଜ୍ଜୁ କଂପିତ ହୁଏ | ଫଳରେ ଧ୍ଵନି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ |

· ପୁରୁଷମାନଙ୍କର କଣ୍ଠ ରଜ୍ଜୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ପ୍ରାୟ 20ମି.ମି | ନାରୀମାନଙ୍କର ଏହି କଣ୍ଠ ରଜ୍ଜୁ ପୁରୁଷମାନଙ୍କଠାରୁ ପ୍ରାୟ 5 ମି.ମି ଛୋଟ | ପିଲାମାନଙ୍କର ଏହି ରଜ୍ଜୁ ଖୁବ୍ ଛୋଟ |

· ଏଥିପାଇଁ ପୁରୁଷ, ନାରୀ ଏବଂ ପିଲାମାନଙ୍କର ସ୍ଵର ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ |

ଧ୍ୱନି ସଂଚରଣ ପାଇଁ ମାଧ୍ୟମ ଆବଶ୍ୟକ : -

· ଧ୍ୱନି ଗତି କରିବାକୁ ଏକ ମାଧ୍ୟମ ଆବଶ୍ୟକ | ଏହା ଶୂନ୍ୟରେ ଗତି କରିପାରେ ନାହିଁ |

· ଧ୍ୱନି ତରଳ ପଦାର୍ଥରେ ଗତି କରିପାରେ |

· ଧ୍ୱନି କାଠ ଓ ଧାତବ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟରେ ଗତି କରିପାରେ | ଅର୍ଥାତ୍ ଧ୍ୱନି ସମସ୍ତ କଠିନ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟରେ ଗତି କରିପାରେ |

· ଧ୍ୱନି ସୂତା ବା ତାରରେ ଗତି କରିପାରେ |

ଆମର କାନ ସାହାଯ୍ୟରେ ଆମେ ଧ୍ୱନି ଶୁଣୁ : -

· କାନ ଆମର ଶ୍ରବଣ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ | ଏହାର ବାହ୍ୟ ଅଂଶର ଆକାର ଏକ କାହାଳୀ ପରି |

· କାନ ମଧ୍ୟରେ ଧ୍ୱନି ତରଙ୍ଗ ପ୍ରବେଶ କରି ତାହା କାନନଳୀର ଅପର ପ୍ରାନ୍ତରେ ଥିବା ବୃତ୍ତାକାର ପରଦାରେ ଆଘାତ ଦିଏ, ଏହି ପରଦାଟି ଟାଣ ଝିଲ୍ଲୀରେ ତିଆରି | ଏହାକୁ କର୍ଣ୍ଣପଟହ କହନ୍ତି |

· ଏହା ଧ୍ୱନି ଶୁଣିବାରେ ପ୍ରଧାନ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣକରେ |

· ଧ୍ୱନି କର୍ଣ୍ଣପଟହର ଭିତରକାନକୁ କମ୍ପନ ପଠାଇଥାଏ | ସେଠାରୁ ଶ୍ରୁତିସ୍ନାୟୁ ମାଧ୍ୟମରେ ଏହା ମସ୍ତିଷ୍କକୁ ଯାଏ | ମସ୍ତିଷ୍କ ଏହି କଂପନକୁ ଅନୁଭବ କରିବା ପରେ ଆମେ ଶୁଣୁ |

କମ୍ପନର ଆୟାମ , ଆବର୍ତ୍ତକାଳ, ଓ ଆବୃତ୍ତି : -

· ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅବସ୍ଥାନର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵକୁ କଣିକାଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟ ବ୍ୟବଧାନରେ ଏପଟ ସେପଟ ହୋଇ ଗତି କରିବାକୁ କମ୍ପନ କହନ୍ତି | ଏହାକୁ ମଧ୍ୟ ଦୋଳନ ଗତି କୁହାଯାଏ |

· ଦୋଳନ ସମୟରେ ମାଧ୍ୟ ଅବସ୍ଥାନରେ କୌଣସି ଗୋଟିଏ ପାର୍ଶ୍ଵକୁ କଣିକାଟିର ସର୍ବାଧିକ ବିସ୍ଥାପନକୁ ଏହାର ଆୟାମ କହନ୍ତି | ଦୋଳନଶୀଳ କଣିକାଟି ଗୋଟିଏ ପାର୍ଶ୍ଵରୁ ଅନ୍ୟ ପାର୍ଶ୍ଵକୁ ଗତିକରି ପୁନଶ୍ଚ ପ୍ରଥମ ପାର୍ଶ୍ଵକୁ ଫେରି ଆସିବାକୁ ଏକ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଦୋଳନ କହନ୍ତି |

· କୌଣସି ଦୋଳନଶୀଳ ବସ୍ତୁ ପ୍ରତି ସେକେଣ୍ଡରେ ଯେତୋଟି ପୂର୍ଣ୍ଣ ଦୋଳନ କରେ ତାହାକୁ ଆବୃତ୍ତି କୁହାଯାଏ | ଆବୃତ୍ତିକୁ ହର୍ସ (Hertz) ଏକକରେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ |

· 1 hertz= 1 Hz = 1 ଦୋଳନ 1 ସେକେଣ୍ଡ l

· ଗୋଟିଏ ମାଧ୍ୟମରେ କମ୍ପିତ କଣିକା ଏକ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଦୋଳନ କରିବାକୁ ଯେଉଁ ସମୟ ନିଏ, ତାହାକୁ କଣିକାଟିର ଆବର୍ତ୍ତକାଳ କୁହାଯାଏ |

· ଏହା ଏକକ ସମୟ ଏକକ ସହ ସମାନ |

· ଆୟାମ ଓ ଆବୃତ୍ତି ଧ୍ୱନି ତରଙ୍ଗର ଦୁଇଟି ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରକୃତି |

ଧ୍ଵନିପ୍ରବଣତା ଏବଂ ତାରତ୍ୱ: -

· ଧ୍ଵନିପ୍ରବଣତା କୋଳନ ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିବା କଂପନର ଆୟାମର ବର୍ଗ ସହ ସମାନୁପାତୀ |

· ଧ୍ଵନିପ୍ରବଣତା ଡ଼େସିବେଲ୍ ଏକକରେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ | ଏହାକୁ ଇଂରାଜୀ ଅକ୍ଷର dB ଦ୍ଵାରା ସୂଚାଇ ଦିଆଯାଏ |

· 75 dB ରୁ ପ୍ରାୟ 85 dB ବିଶିଷ୍ଟ ଧ୍ଵନିପ୍ରବଣତା ଆମ ଶରୀର ପକ୍ଷେ କ୍ଷତିକାରକ |

· ଧ୍ଵନିପ୍ରବଣତା ଧ୍ଵନି ସୃଷ୍ଟିକାରୀ କମ୍ପନର ଆୟାମ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ | ଯେତେବେଳେ ଯେଉଁ ଧ୍ୱନି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ତାହା ଉଚ୍ଚ ସ୍ଵର ବିଶିଷ୍ଟ ଏବଂ ଯେତେବେଳେ ଆୟାମ କମ୍ ହୁଏ, ସେତେବେଳେ ଧ୍ଵନିଟି କ୍ଷୀଣ ବା ନିମ୍ନ ସ୍ଵର ବିଶିଷ୍ଟ ହୁଏ |

ଧ୍ଵନିର ତୀକ୍ଷ୍ଣତା ବା ତାରତ୍ୱ : -

· ଧୂନି ତରଙ୍ଗର ଆବୃତ୍ତି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ |

· ଯଦି କମ୍ପନର ଆବୃତ୍ତି ଅଧିକ ହୁଏ, ତାହାହେଲେ ଧ୍ଵନିଟି ତୀକ୍ଷ୍ଣ ହୁଏ ଏବଂ ଯଦି କଂପନର ଆବୃତ୍ତି କମ୍ ଥାଏ ଧ୍ଵନିଟି କର୍କଶ ହୁଏ|

· ଗୋଟିଏ ପକ୍ଷୀର ରାବ ଉକ୍ତ ପିଚ୍ ବିଶିଷ୍ଟ ଥିବାବେଳେ ଗୋଟିଏ ସିଂହର ଗର୍ଜନ ନିମ୍ନପିଚ୍ ଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ |

· କିନ୍ତୁ ସିଂହ ଗର୍ଜନର ଧ୍ୱନିପ୍ରବଣତା ଅଧିକ ଥିବାବେଳେ ପକ୍ଷୀ ରାବର ଧ୍ୱନି ପ୍ରବଣତା କମ୍ ଅଟେ |

ଶ୍ରାବ୍ୟ ଏବଂ ଅଶ୍ରାବ୍ୟ ଧ୍ୱନି : -

· ମାନବ କର୍ଣ୍ଣ 20 ହର୍ତ୍ସରୁ କମ୍ ଆବୃତ୍ତି ବିଶିଷ୍ଟ ଧ୍ଵନିକୁ ଶୁଣିପାରେ ନାହିଁ | ଏହି ପ୍ରକାର ଧ୍ଵନିକୁ ଅଶ୍ରାବ୍ୟ ଧ୍ୱନି କୁହାଯାଏ | ସେହିପରି 20,000 ହର୍ତ୍ସ(20,000 Hz) ବା 20 କିଲୋ ହର୍ତ୍ସ (20kHz) ରୁ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ଵ ଆବୃତ୍ତି ବିଶିଷ୍ଟ ଧ୍ୱନି ମଧ୍ୟ ମାନବ କର୍ଣ୍ଣ ଶୁଣିପାରେ ନାହିଁ |

· ତେଣୁ ମାନବ କର୍ଣ୍ଣର ଶ୍ରାବ୍ୟ ଆବୃତ୍ତି ପରିସର କେବଳ 20 ହର୍ତ୍ସରୁ20,000 ହର୍ତ୍ସ |

ଶ୍ରୁତିମଧୁର ଶବ୍ଦ ଏବଂ କୋଳାହଳ:-

· ଆମ ଚାରିପାଖରେ ଆମେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଧ୍ୱନି ଶୁଣୁଛେ | କେତେକ ଧ୍ୱନି ଶ୍ରୁତି ମଧୁର ଏବଂ ଆଉ କେତେକ ଶ୍ରୁତିକଟୁ |

· ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ରଗୁଡିକରୁ ନିସୃତ ହେଉଥିବା ଧ୍ଵନିସବୁ ଆମ କାନକୁ ଆରାମ ଦିଏ | ହାର୍ ମୋନୀୟମ୍ ଓ ସିତାର୍ ରୁ ନିର୍ଗତ ଧ୍ୱନି ଶ୍ରୁତିମଧୁର ଅଟେ |

· ମାତ୍ର ଡାକବାଜି ଯନ୍ତ୍ରଦ୍ଵାରା ଏହି ଧ୍ୱନି ପ୍ରବଣତା ଅତ୍ୟଧିକ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ଦ୍ଵାରା ଏହା ଶ୍ରୁତିକଟୁ ହୋଇଥାଏ |

ଧ୍ୱନି ପ୍ରଦୂଷଣ : -

· ବାୟୁରେ ଥିବା ଅଦରକାରୀ ବିଭିନ୍ନ ଗ୍ୟାସ୍ ଓ କଣିକାମାନଙ୍କର ଉପସ୍ଥିତି ଏହାର କାରଣ ଅଟେ |

· ସେହିଭଳି ପରିବେଶରେ ମାତ୍ରାଧିକ ଅଦରକାରୀ ଧ୍ୱନିର ଉପସ୍ଥିତି ଧ୍ଵନି ପ୍ରଦୂଷଣର କାରଣ ହୋଇଥାଏ |

· ଗାଡ଼ିମଟରର କେଁ କାଁ ଶବ୍ଦ, କଳକାରଖାନାର ଯନ୍ତ୍ରପାତିରୁ ନିର୍ଗତ ଘର୍ଘର ନାଦ, ବିଭିନ୍ନ ବିସ୍ଫୋରଣର ଧ୍ୱନି , ବିଭିନ୍ନ ବିସ୍ଫୋରଣର ଧ୍ୱନି , ପର୍ବପର୍ବାଣୀରେ ଫୁଟାଯାଉଥିବା ବାଣର ଆବାଜ ଏବଂ ଡ଼ାକବାଜି ଯନ୍ତ୍ରରୁ ନିର୍ଗତ ଉଚ୍ଚ ତୀବ୍ରତା ବିଶିଷ୍ଟ ନାଦ ଧ୍ୱନି ପ୍ରଦୂଷଣର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ଅଟନ୍ତି |

ଧ୍ୱନି ପ୍ରଦୂଷଣର କ୍ଷତିକାରକ ପ୍ରଭାବ : -

· ଆମ ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ଵରେ ଅତ୍ୟଧିକ ଧ୍ଵନିର ଉପସ୍ଥିତି, ଅନେକ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟଗତ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି |

· ଏହି ଧ୍ୱନି ପ୍ରଦୂଷଣ ଉଚ୍ଚ ରକ୍ତଚାପ , ହୃଦରୋଗ ଓ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ସ୍ନାୟବିକ ରୋଗର କାରଣ ହୋଇପାରେ |

· ମାତ୍ରାଧିକ ଧ୍ଵନିରେ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ସବୁବେଳେ କାର୍ଯ୍ୟ କଲେ ତାହାର ଶ୍ରବଣ ଶକ୍ତି ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ କିମ୍ବା ଆଂଶିକ ଭାବରେ ନଷ୍ଟ ହୋଇପାରେ |

ଧ୍ୱନି ପ୍ରଦୂଷଣକୁ କମାଇବାର ଉପାୟ : -

· ଧ୍ୱନି ପ୍ରଦୂଷଣ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାକୁ ହେଲେ ପ୍ରଥମେ ଧ୍ଵନିର ଉତ୍ସକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାକୁ ହେବ |

· ଯନ୍ତ୍ରଚାଳିତ ମେସିନ୍ ଏବଂ ଗୃହୋପକରଣ ଗୁଡିକରେ ସାଇଲେନ୍ସର ଖଞ୍ଜିବା ଆବଶ୍ୟକ |

· ରାସ୍ତାର ଉଭୟ କଡରେ ତଥା ବାସସ୍ଥାନର ଚତୁଃ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ବୃକ୍ଷରୋପଣ କରିବା ଉଚିତ୍ , ଫଳରେ ଧ୍ୱନି ପ୍ରଦୂଷଣ କୁପ୍ରଭାବକୁ କମାଯାଇପାରିବ |

Odia Medium Class 8 Science Chapter 13 Sound ( ଧ୍ୱନି ) Notes

Ratings