Odia Medium Class 8 Science Chapter 3 Synthetic Fibres and Plastics ( ସଂଶ୍ଳେଷିତ ତନ୍ତୁ ଓ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକସ ) Notes

Odia Medium Class 8 Science Chapter 3 Synthetic Fibres and Plastics ( ସଂଶ୍ଳେଷିତ ତନ୍ତୁ ଓ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକସ ) Notes

ସଂଶ୍ଳେଷିତ ତନ୍ତୁ ଓ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକସ

·    ଆମ୍ଭେମାନେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା କପାସୂତା , ମଠା , ପାଟ , ଟସର ଉଲ ଆଦି ବସ୍ତୁ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ପ୍ରାକୃତିକ ସୂତାରେ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ |

·    ବର୍ତ୍ତମାନ ନାଇଲନ , ରେୟନ , ପଲିଷ୍ଟର , ଏକ୍ରିଲିକ ଆଦି ତନ୍ତୁରୁ ତିଆରି ବସ୍ତ୍ର ବହୁଳ ମାତ୍ରାରେ ବ୍ୟବହାର ହେଉଛି | ଏଗୁଡ଼ିକୁ କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁ କୁହାଯାଏ |

ପଲିମର ଓ ସଂଶ୍ଳେଷିତ ତନ୍ତୁ :-

·    କପା , ଝୋଟ , ଉଲ , ଟସର , ରେଶମ ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରାକୃତିକ ତନ୍ତୁ ଉଦ୍ଭିଦ ତଥା ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କଠାରୁ ମିଳିଥାଏ |

·    କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ |

·    ପଲିଥିନ , ଏଥିଲିନ ବା ଏଥିନ ନାମକ ଏକ ପ୍ରକାର ଗ୍ୟାସୀୟ ଯୌଗିକରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ |

·    ଉଚ୍ଚ ତାପମାତ୍ରା , ଅଧିକ ଚାପ ପ୍ରୟୋଗ ଦ୍ଵାରା ଏହି ଯୌଗିକର ଅନେକ ଗୁଡିଏ ଅଣୁ ଏକତ୍ର ଯୁକ୍ତ ହୋଇ ଗୋଟିଏ ବୃହତ ଅଣୁରେ ପରିଣତ ହୋଇପାରନ୍ତି |

·    ଏହି ପ୍ରକାର ବୃହତ ଅଣୁଗୁଡିକୁ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଏକକ (unit) କୁହାଯାଏ |

·    ପଲିଥିନ ବା ପଲିଏଥିଲିନ ଏକ ପ୍ରକାର ପଲିମର (polymer) ଓ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ଶ୍ରେଣୀ ଅନ୍ତର୍ଗତ |

·    ଏହି ପଲିମର ଲମ୍ବା ଶିକୁଳି ଆକୃତି ବିଶିଷ୍ଟ |

·    ପଲିଷ୍ଟର = ପଲି (poly) + ଇଷ୍ଟର (ester) |

·    ବସ୍ତ୍ରର ତନ୍ତୁ ଅନେକ ଗୁଡିଏ ଇଷ୍ଟର ଏକକରୁ ସଂଶ୍ଳେଷିତ ହୋଇଥାଏ | ତେଣୁ ଏହାକୁ ସଂଶ୍ଳେଷିତ ତନ୍ତୁ କୁହାଯାଏ | ଏହା ମଧ୍ୟ ଏକ ପ୍ରକାର ପଲିମର |

·    ପଲିଉଲ = ପଲିଷ୍ଟର + ଉଲ

·    ପଲିକଟ = ପଲିଷ୍ଟର + କଟନ

·    ଟେରିଉଲ = ଟେରିଲିନ + ଉଲ

· ପଲିମର ଦୁଇଟି ଗ୍ରୀକ ଶବ୍ଦ “poly” ଏବଂ “mer” ରୁ ଗଠିତ |

· ପଲି (poly) ର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଅନେକ (many) ଓ ମର୍ ର ଅର୍ଥ ହେଉଛି , ଏକା ପ୍ରକାରର ଏକକ (ଅଣୁ) ର ବାରମ୍ବାରତା |

· ଉଦ୍ଭିଦ ଜୀବକୋଷର ବାହ୍ୟ ଆବରଣରେ ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ ନାମକ ଏକ ପ୍ରକାର ପଲିମର ଅଛି |

· ବହୁ ସଂଖ୍ୟକ ଗଲୁକୋଯ ଏକକର ସମାହାରରୁ ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ ପଲିମରର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ |

· କପାର ତନ୍ତୁ ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ ପଲିମରରେ ଗଠିତ | ଏହା ଏକ ପ୍ରାକୃତିକ ପଲିମର |

· ଶାଳ ଗଛରୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଉଥିବା ଝୁଣା (resin) ଏବଂ ରବର ଗଛର କ୍ଷୀରରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଉଥିବା ରବର (rubber) ପ୍ରତ୍ଯେକ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ପ୍ରାକୃତିକ ପଲିମର |

ସଂଶ୍ଳେଷିତ ତନ୍ତୁର ପ୍ରକାର ଭେଦ :-

· ଟେରିକଟ୍ କପଡ଼ା ଟେରିଲିନ୍ ସୂତା ଓ କପା ସୂତା ଏକତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରି ବୁଣାଯାଇଥାଏ |

· ଟେରିଲିନ୍ ସୂତା ଏକ କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁରୁ ହୁଏ, ଯାହାକି ବିଜ୍ଞାନଗାରରେ କେତେକ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥର ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଦ୍ଵାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ |

·  ତେଣୁ ଟେରିଲିନ୍ କୁ ସଂଶ୍ଳେଷିତ ତନ୍ତୁ କୁହାଯାଏ |

· ସେହପରି ରେୟନ୍ , ନାଇଲନ୍ , ପଲିଷ୍ଟର , ଏକ୍ରିଲିକ୍ ଇତ୍ୟାଦି ମଧ୍ୟ ଏକ ସଂଶ୍ଳେଷିତ ତନ୍ତୁ ଅଟନ୍ତି |

· ବିଭିନ୍ନ ଯୌଗିକ ମଧ୍ୟରେ ସଂଘଟିତ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ ଏହି ତନ୍ତୁଗୁଡିକ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ |

· ଏହି ତନ୍ତୁରେ ତିଆରି କପଡ଼ାକୁ ପଲିମର୍ ବସ୍ତ୍ର ବା ପଲିବସ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ |

ରେୟନ୍ : -

·    ନରମ କାଠରୁ ଏହା ପ୍ରସ୍ତୁତ | ନରମ କାଠର ଛୋଟ ଛୋଟ ଖଣ୍ଡକୁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ପଦ୍ଧତିରେ ପେଷ୍ଟରେ ପରିଣତ କଲେ କାଠମଣ୍ଡ ମିଳେ |

·    କାଠମଣ୍ଡରେ ଥିବା ଅଶୁଦ୍ଧ ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ୍ କୁ କେତେକ ରାସାୟନିକ ପଦ୍ଧତି ଦ୍ଵାରା ବିଶୁଦ୍ଧ ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ୍ ରେ ପରିଣତ କରି ଆଉ କେତେକ ରାସାୟନିକ ପଦ୍ଧତି ଦ୍ଵାରା ସୂକ୍ଷ୍ମ ରେୟନ୍ ତନ୍ତୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ |

·    ରେୟନ୍ ତନ୍ତୁ, ରେଶମ ତନ୍ତୁ ଭଳି ଚକଚକ୍ ଦେଖାଯାଉଥିବାରୁ ଏହାକୁ କୃତ୍ରିମ ରେଶମ ତନ୍ତୁ ଏବଂ ଏଥିରୁ ତିଆରି ବସ୍ତ୍ରକୁ କୃତ୍ରିମ ରେଶମ ବସ୍ତ୍ର କୁହଯାଏ |

·    ରେୟନ୍ ତନ୍ତୁର ମୂଳ ଉପାଦାନ ହେଉଛି ପ୍ରାକୃତିକ ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ୍ ତନ୍ତୁ |

·    ସିଲକ୍ ବସ୍ତ୍ର ଦାମ୍ ତୁଳନାରେ ରେୟନ୍ ବସ୍ତ୍ରର ଦାମ୍ ଯଥେଷ୍ଟ କମ୍ |

ରେୟନ୍ ବସ୍ତ୍ରର ଉପଯୋଗିତା : -

·    ରେୟନ୍ ସୂତା ଓ କପାସୂତା ମିଶ୍ରିତ କପଡାର ଧୋତି ଶାଢୀ , ସୁଟ୍ , ପ୍ୟାଣ୍ଟ , ସାର୍ଟ , ଫ୍ରକ୍ , ଆଦି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରଯାଉଛି |

·    ଏହି କପଡାରୁ ମଧ୍ୟ ବିଚଣା ଚାଦର , କବାଟ ଓ ଝରକାର ପରଦା , ଶେଯ ଓ ତକିଆ ଖୋଳ ଆଦି ତିଆରି କରାଯାଉଛି |

·    ରେୟନ୍ ସୂତା ଓ ଉଲ୍ ମିଶ୍ରିତ କପଡାରୁ ଗାଳିଚା ପ୍ରସ୍ତୁତି କରାଯାଉଛି |

·    ରେୟନ୍ ସୂତାରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଗଜ୍ କନା ଠାରୁ ଭଲ , କାରଣ ରେୟନ୍ ଗଜ୍ କ୍ଷତ ସ୍ଥାନରୁ ସହଜରେ ବାହାରିଯାଏ |

·    ମୋଟର ଟାୟାର୍ , ହୋସ୍ ପାଇପ୍ , କନ୍ ଭେୟର ବେଲ୍ଟ ଆଦିର ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ରେୟନ୍ ତନ୍ତୁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ |

ନାଇଲନ୍ : -

·    ଏହା ଏକ ମନୁଷ୍ୟକୃତ ତନ୍ତୁ |

·    ୧୯୩୧ ମସିହାରେ ଆମେରିକାର ନ୍ୟୁୟର୍କ ସହରରେ ଏବଂ ଇଂଲଣ୍ଡର ଲଣ୍ଡନ ସହରରେ ଏକ ସମୟରେ ନାଇଲନ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଉଥିଲା |

·    ନ୍ୟୁୟର୍କ (Newyork) ର N ଓ Y ଅକ୍ଷର ଦ୍ଵୟକୁ ଏବଂ ଲଣ୍ଡନ (London) ର L , O , N ଅକ୍ଷର ତ୍ରୟକୁ ନେଇ ନାଇଲନ୍ (NYLON) ଶବ୍ଦର ସୃଷ୍ଟି |

·    କୋଇଲା ,ଜଳ ଏବଂ ବାୟୁରୁ ଏହା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଉଥିଲା |

ନାଇଲନ୍ ତନ୍ତୁର ଧର୍ମ ଓ ଉପଯୋଗିତା : -

·    ଏହାର ଉଚ୍ଚମାନର ସ୍ଥିତିସ୍ଥାପକତା (Highly Elastic) ଗୁଣ ଯୋଗୁଁ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଇଲାଷ୍ଟିକ୍ ଦଉଡି , କାର୍ ର ସିଟ୍ ବେଲ୍ଟ , ତମ୍ବୁର କପଡ଼ା , ଟୁଥବ୍ରସ୍ , ବ୍ୟାଗ ଆଦିର ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ |

·    ଏହି ତନ୍ତୁ ଖୁବ୍ ଶକ୍ତ , ସ୍ଥିତିସ୍ଥାପକ ଏବଂ ହାଲୁକା ଅଟେ |

·    ନାଇଲନ୍ ସୂତାରେ ବୁଣାଯାଇଥିବା ମୋଜା , ଗଞ୍ଜି , ଚଡି , ମଶାରୀ , ପରଦା କନା ଆଦି ଦେଖିବାକୁ ସୁନ୍ଦର ଓ ସହଜରେ ଚିରେ ନାହିଁ | ସହଜରେ ସଫା କରି ହୁଏ |

·    ନାଇଲନ୍ ସୂତା ଓ ଉଲ୍ ମିଶ୍ରିତ କପଡ଼ା ମଜବୁତ୍ ଓ ଦୀର୍ଘକାଳ ସ୍ଥାୟୀ |

·    ଏହାର ତନ୍ତୁ ଜଳ ଅବଶୋଷଣ ଶକ୍ତି ଖୁବ୍ କମ୍ ହୋଇଥାଏ |

·    ଧୋଇବା ସମୟରେ ଘଷିବା ଦ୍ଵାରା ଏବଂ ଫିମ୍ପି , ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ , ଅସରପା ଆଦିଦ୍ଵାରା ନାଇଲନ୍ ବସ୍ତ୍ର କ୍ଷୟ ହୁଏ ନାହିଁ |

ପଲିଷ୍ଟର : -

·    ‘ଇଷ୍ଟର’ ଏକକକୁ ନେଇ ଗଠିତ ପଲିମରକୁ ‘ପଲି –ଇଷ୍ଟର’ କୁହାଯାଏ |

·    ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ‘ପଲି – ଇଷ୍ଟର’ ବା ପଲିଷ୍ଟର ଯୌଗିକ ବିଜ୍ଞାନଗାରରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଉଛି |

·    ସେଗୁଡିକ ମଧ୍ୟରୁ ଟେରିଲିନ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ ପଲିଷ୍ଟର ଯୌଗିକ ଅଟେ |

·    ଟେରିଲିନର ଅନ୍ୟନାମ ହେଉଛି ଡେକ୍ରନ୍ ଏବଂ ଏହା ଏକ କୃତ୍ରିମ ପଲିମର ଅଟେ |

ଟେରିଲିନ ବସ୍ତ୍ରର ବିଶେଷତ୍ଵ ଓ ଉପଯୋଗୀତା : -

·    ଟେରିଲିନ କପଡ଼ା ମଜବୁତ ଓ ବହୁକାଳ ସ୍ଥାୟୀ ଅଟେ |·    ଫିମ୍ପି (ଫଙ୍ଗସ) , ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ , ଅସରପା ଆଦି ଦ୍ଵାରା ଏହାର କ୍ଷୟ ହୁଏ ନାହିଁ |

·    ପ୍ରସ୍ତୁତି ବେଳେ ଏଥିରେ ଯେଉଁ ରଙ୍ଗ ମିଶାଯାଇଥାଏ , ତାହା ଚିରସ୍ଥାୟୀ ହୋଇ ରହେ |

·    ସାବୁନ କିମ୍ବା ଡିଟରଜେଣ୍ଟରେ ଶୀଘ୍ର ପରିଷ୍କାର ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ଧୋଇବା ସମୟରେ ଘଷିଲେ କ୍ଷୟ ହୁଏ ନାହିଁ |

·    ଏହା ଆଦୌ ଲୋଚା କୋଚା ହୁଏ ନାହିଁ |

·    ଏହାର ଜଳ ଅବଶୋଷଣ ଶକ୍ତି କମ ଥିବାରୁ ଓଦା ହେଲେ ଶୀଘ୍ର ଶୁଖିଯାଏ |

·    ଧୋଇସାରିବା ପରେ ଇସ୍ତ୍ରୀର ଆବଶ୍ୟକତା ପଡେ ନାହିଁ | ତେଣୁ ଏହା ‘wash and wear’ ବା ‘ଧୁଅ ଓ ପିନ୍ଧ’ ରୂପେ ପରିଚିତ |

ପେଟ୍ ପଲିଷ୍ଟର (pet polystar) : -

pet = poly ethylene terepthalate

·    (ପଲି ଏଥିଲିନ ଟେରେପ୍ ଥାଲେଟ) ଅନ୍ୟ ଏକ ପଲିଷ୍ଟର ଅଟେ |

·    ବିଭିନ୍ନ ଜିନିଷ ରଖିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ବୋତଲ , ଜାର , କେତେକ ପ୍ରକାର ବାସନ କୁସନ , ଫଟୋ ଉଠାଇବା ଫିଲ୍ମ ଅଡ଼ିଓ କ୍ୟାସେଟ୍ର ଟେପ ଆଦି pet ପଲିଷ୍ଟରରେ ତିଆରି କରାଯାଏ |

ଏକ୍ରିଲିକ୍ : -

·    ଏହା ଏକ ମନୁଷ୍ୟକୃତ ପଲିମର୍ ଅଟେ | ଏଥିରୁ ମୁଖତଃ ସୂତା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ |

·    ଏକ୍ରିଲିକ୍ ସୂତା ଦେଖିବାକୁ ଉଲ୍ ବା ପଶମ ତନ୍ତୁ ଭଳି | ତେଣୁ ଏହାକୁ କୃତ୍ରିମ ଉଲ୍ ବା ପଶମ ତନ୍ତୁ ଭଳି | ତେଣୁ ଏହାକୁ କୃତ୍ରିମ ଉଲ୍ କୁହାଯାଏ |

·    ପ୍ରାକୃତିକ ଉଲ୍ ରେ ବୁଣା ପୋଷାକ ତୁଳନାରେ ଏକ୍ରିଲିକ୍ ତନ୍ତୁରେ ବୁଣା ପୋଷାକର ମୂଲ୍ୟ ଅପେକ୍ଷାକୃତ କମ୍ |

କେଉଁଟିକୁ କିପରି ଚିହ୍ନିବ (ଦୀପ କିମ୍ବା ମହମବତୀ ଶିଖାରେ ଖଣ୍ଡେ ସୂତା ଜାଳ )

ତନ୍ତୁ ଅଗ୍ନି ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ କ’ଣ ହୁଏ ?

1.     

କଟନ୍ (କପାସୂତା)

ଶିଖା ସହ ଜଳେ ଓ ପୋଡ଼ିଗଲେ ପାଉଁଶ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ |

2.     

ସିଲକ୍ (ରେଶମ)

ଆସ୍ତେ ଆସ୍ତେ ଜଳନ୍ତି | କେଶ (ମୁଣ୍ଡବାଳ) ପୋଡା ଗନ୍ଧ ହୁଏ | ଜଳିସାରିବା ପରେ କମ୍ ପାଉଁଶ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ |

3.     

ଉଲ୍ (ପଶମ)

ଆସ୍ତେ ଆସ୍ତେ ଜଳନ୍ତି | କେଶ (ମୁଣ୍ଡବାଳ) ପୋଡା ଗନ୍ଧ ହୁଏ | ଜଳିସାରିବା ପରେ କମ୍ ପାଉଁଶ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ |

4.     

ରେୟନ

ତତକ୍ଷଣାତ୍ ଜଳେ ଓ କାଗଜ ପୋଡାଗନ୍ଧ ହୁଏ |

5.     

ନାଇଲନ୍

ବିଳମ୍ବରେ ଜଳେ | କେଶପୋଡା ଗନ୍ଧ ହୁଏ | ସଂକୁଚିତ ହୋଇ କଠିନ କଣ୍ଠି (bead) ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ |

6.     

ପଲିଷ୍ଟର

ବହୁତ ବିଳମ୍ବରେ ଜଳେ | କଳା ଧୂଆଁ ବାହାରେ | କଠିନ କଣ୍ଠି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ |

7.     

ଏକ୍ରିଲିକ୍

କଳଧୂଆଁ ସହ ଜଳେ | ସଂକୁଚିତ ହୋ କାଳରଙ୍ଗର କଠିନ କଣ୍ଠି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ |

ପଲିମର୍ (କୃତ୍ରିମ ବା ସଂଶ୍ଳେଷିତ) ତନ୍ତୁଗୁଡିକର ସୁବିଧା ଓ ଅସୁବିଧା :-

ସୁବିଧା :-

·    ପ୍ରାକୃତିକ କଞ୍ଚାମାଲ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରୁନଥିବାରୁ ଏବଂ ବହୁ ପରିମାଣରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଉଥିବାରୁ ପଲିମର୍ ତନ୍ତୁ ତିଆରି ବସ୍ତ୍ର ଶସ୍ତା ମିଳୁଛି |

·    ପଲିମର୍ ତନ୍ତୁ ତିଆରି ବସ୍ତ୍ର ମଜବୁତ୍ , ଦୀର୍ଘକାଳ ସ୍ଥାୟୀ , ଧୋଇବା ସହଜ ଓ ଶୀଘ୍ର ଶୁଖିଯାଏ |

·    ଲୋଚାକୋଚା ହୋଇନଥାଏ, ଦେଖିବାକୁ ଚକ୍ ଚକ୍ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ରଙ୍ଗରେ ଉପଲବ୍ଧ |

·    ଫିମ୍ପି , ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ , ଅସରପା , ଅମ୍ଳ , କ୍ଷାର ଆଦି ଦ୍ଵାରା କ୍ଷୟ ହୁଏ ନାହିଁ |

·    ବସ୍ତ୍ରଗୁଡିକର ମୂଲ୍ୟ ଶସ୍ତା ହୋଇଥିବାରୁ ସବୁ ଶ୍ରେଣୀର ଲୋକ ଏହାକୁ କିଣିବାକୁ ସମର୍ଥ ହୋଇଥାଆନ୍ତି |

ଅସୁବିଧା : -

·    ଖାରଦିନେ ପଲିମର୍ ବସ୍ତ୍ର ପିନ୍ଧିଲେ ଅସ୍ଵସ୍ତିକର ଲାଗେ, କାରଣ ଏହା ଝାଳ ଅବଶୋଷଣ କରିପାରେ ନାହିଁ |

·    ପଲିମର୍ ବସ୍ତରେ ତତକ୍ଷଣାତ୍ ନିଆଁ ଲାଗିଯାଏ ଏବଂ ତରଳି ଏହା ଚର୍ମ ଓ ମାଂସ ସହ ଲାଗି ହୋଇ ରହିଯାଏ |

ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ସ :

·    ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ରେ କେବେଳ ଗୋଟିଏ ପଦାର୍ଥ ନୁହେଁ , ଅନେକ ପ୍ରକାରର ବହୁ ସଂଖ୍ୟକ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ଅଛି | ତେଣୁ ଏଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ସ୍ ବା ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ସମୂହ କୁହାଯାଏ |

ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ର ପ୍ରକାର ଭେଦ : -

ଭୌତିକ ପ୍ରକୃତିକୁ ଭିତ୍ତି କରି ପ୍ଲାଷ୍ଟିକସ ଗୁଡିକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇ ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି |

        i.      ଥର୍ମୋପ୍ଲାଷ୍ଟିକସ (thermoplastics)

     ii.    ଥର୍ମୋସେଟିଙ୍ଗ୍ ବା ଥର୍ମୋସେଟ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକସ (thermo –setting plastics)

ଥର୍ମୋପ୍ଲାଷ୍ଟିକସ :-

·    କେତେକ କଠିନ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକସକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ନରମ ହୋଇ ତରଳ ଅବସ୍ଥାକୁ ଆସେ ଓ ଥଣ୍ଡା କଲେ କଠିନ ହୋଇଯାଏ |

·    ଏହି ପ୍ରକୃତିକୁ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକସର ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତ ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ | ଏହି ଗୁଣ ଥିବା ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ଗୁଡିକ ହେଉଛି ଥର୍ମୋପ୍ଲାଷ୍ଟିକସ |

·    ଏହି ଶ୍ରେଣୀର ପ୍ଲାଷ୍ଟିକସଗୁଡିକରେ ‘ରୈଖିକ ଏକକ ସଜ୍ଜା’ ରହିଥାଏ |

(ରୈଖିକ ଏକକ ସଜ୍ଜା)

·    ଉଦାହରଣ - ଏକ୍ରିଲିକ , ଟେଫ୍ଲନ , ପଲିଷ୍ଟିରିନ ବା ଥର୍ମୋକୋଲ , ପଲିଥିନ , pvc (poly vinyl chloride) ପଲିଭିନାଇଲ କ୍ଲୋରାଇଡ |

ଥର୍ମୋସେଟିଙ୍ଗ୍ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକସ :-

·    କେତେକ କଠିନ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକକୁ ଗରମ କଲେ ତାହା ନରମ ହୁଏ ନାହିଁ କିମ୍ବା ତରଳ ଅବସ୍ଥାକୁ ଆସେ ନାହିଁ ,ଏଗୁଡିକ ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ଅଟେ |

·    ଏହି ଗୁଣ ଥିବା ପ୍ଲାଷ୍ଟିକସଗୁଡିକୁ ଥର୍ମୋସେଟିଙ୍ଗ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକସ ବା ଥର୍ମୋସେଟ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକସ କୁହାଯାଏ |

·    ଏକକଗୁଡିକର ସଜ୍ଜାକୁ ‘କ୍ରସଲିଙ୍କଡ ଏକକ ସଜ୍ଜା’କୁହାଯାଏ |

     (କ୍ରସଲିଙ୍କଡ ଏକକ ସଜ୍ଜା )

·    ଉଦାହରଣ – ବେକେଲାଇଟ , ମେଲାମାଇନ୍ , ଫର୍ମିକା ଇତ୍ୟାଦି |

·    ଏହା ପୁନଃ – ଚକ୍ରଣ୍ୟ ଅଯୋଗ୍ୟ ଏବଂ ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣର ଏକ ମୁଖ୍ୟ କାରକ ଅଟେ |

 ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ସର ପ୍ରକୃତି :

·    ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ସ ଗୁଡିକ ନମନୀୟ ଅଟେ |

·   ତାପର କୁପରିବାହୀ | ବେକେଲାଇଟ୍ ଏହି ଶ୍ରେଣୀର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ |

·    ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ସ ସାଧାରଣତଃ ଅଭଙ୍ଗୁର , ହାଲୁକା , ଶକ୍ତ ଓ ଦୀର୍ଘକାଳ ସ୍ଥାୟୀ |

·    ଅମ୍ଳ ,କ୍ଷାର ଆଦି ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥଦ୍ଵାରା ଏହା କ୍ଷୟ ହୁଏ ନାହିଁ |

·    ବିଭିନ୍ନ ରଙ୍ଗରେ ରଙ୍ଗିନ୍ କରାଯାଇପାରେ |

·    ମେଲାମାଇନ୍ ପରି ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ସର ଅଗ୍ନିରୋଧକ ଅଟେ |

ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ସର ଉପଯୋଗିତା : -

·    ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ସରେ ତିଆରି ଜିନିଷର ମୂଲ୍ୟ କମ୍ |

·    ହାଲୁକା , ଅଭଙ୍ଗୁର , ଦୀର୍ଘସ୍ଥାୟୀ , ସୁନ୍ଦର ଓ ଶସ୍ତା |

 ପଲିଥିନ : -

·    ଏଥିରେ ମୁଣି, କ୍ଷୀର ଓ ତେଲ ପାଉଚ , ବୋତଲ , ମଗ୍ , ବାଲ୍ଟି , ଜଗ୍ , ବାସନକୁସନ ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଉଛି |

ପି. ଭି.ସି (PVC)

·    ଏଥିରେ ଶିଶି , ବୋତଲ , ଜାର୍ , ଜଗ୍ , ମଗ୍ , ବାଲ୍ଟି , ବେସିନ , ପାଣି ପାଇପ୍ , ଟାଇଲ୍ , ଜୋତା , ଚପପ୍ , ରେନ୍ କୋଟ ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ |

ପଲିପ୍ରପିନ : -

·    ଏଥିରେ ଦଉଡି , ଗାଲିଚା ବୁଣିବା , ଦଉଡି , ମାଛଧରା ଜାଲର ସୂତା, ମଶାରୀ ସୂତା ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ |

 ପଲିଷ୍ଟିରନ୍ : -

·    ଥର୍ମୋକୋଲ ଏହି ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ |

·    ଏହା ମୁଖ୍ୟତଃ କାଚ ଜିନିଷ , ଔଷଡ ବୋତଲ , କ୍ୟାମେରା , ଟେଲିଫୋନ , ମୋବାଇଲ୍ ଫୋନ୍ , T.V. ରେଡିଓ ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ |

 ଟେଫଲନ୍ : -

·    ନନ୍ – ଷ୍ଟିକ କଢେଇ , ତାୱା , ପ୍ରେସର କୁକର୍ , ଆଦି ରୋଷେଇ ସାମଗ୍ରୀର ଭିତର ପଟେ ଟେଫଲନ୍ ର ଆବରଣ ଦିଆଯାଏ |

·    ଏକ୍ରିଲିକ : -

·    ଏହାକୁ ବସ୍ , କାର୍ , ଉଡ଼ାଜାହାଜ , ଜଳଜାହାଜ ଆଦିର ଝରକାରେ ଏବଂ ସାମନାପଟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ |

ବେକେଲାଇଟ୍ : -

·    ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉପକରଣ ଯଥା – ସୁଇଚ୍ , ପ୍ଲଗ , ହୋଲ୍ଡର ଏବଂ ପ୍ରେସରକୁକର୍ , ସସପ୍ୟାନ୍ ଆଦିର ହ୍ୟାଣ୍ଡଲ ଏଥିରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ |

 ଫର୍ମିକା :-

·    ସାନ୍ ମାଇକା ଏହି ଶ୍ରେଣୀଯୁକ୍ତ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକସ୍ |

·    କାଠ ତିଆରି ଜିନିଷ ଯଥା – ଟେବୁଲ, ଚୌକି ଡେସ୍କ ଆଦିର ଉପରେ ଏହାର ଆବରଣ ଦିଆଯାଏ |

ମେଲାମାଇନ୍ : -

·    ଅତ୍ୟାଧୁନିକ ବାସନକୁସନ , କପ୍ , ପ୍ଳେଟ , ଚଟାଣ ଓ କାନ୍ଥରେ ବ୍ୟବହୃତ ଟାଇଲ , ଅଗ୍ନିରୋଧକ କପଡ଼ା ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ |

·    ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଗୁଡିକୁ ମାଟିରେ ପୋତିବା କିମ୍ବା ପୋଡିବା କୌଣସିଟି ବି ନିରାପଦ ନୁହେଁ ଏହା ଦ୍ଵାରା ମୃତ୍ତିକା ଏବଂ ବାୟୁ ଉଭୟ ପ୍ରଦୂଷିତ ହୋଇଥାଏ |

    (ଜୈବ – ଅବକ୍ଷୟଯୋଗ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ଓ ଜୈବ – ଅବକ୍ଷୟଅଯୋଗ୍ୟ ପଦାର୍ଥ)

(Bio – Degradable and Non – Degradable Materials )

ଆବର୍ଜନା , ଅବକ୍ଷୟ ହେବାପାଇଁ ଆନୁମାନିକ ସମୟସୀମା ଓ କେଉଁ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ :-

1.     

ପରିବା ଓ ଫଳଚୋପା ଏବଂ ବଳିଯାଇଥିବା ଖାଦ୍ୟସାମଗ୍ରୀ

ଏକରୁ ଦୁଇ ସପ୍ତାହ

ଜୈବ – ଅବକ୍ଷୟଯୋଗ୍ୟ

2.     

କାଗଜ

10 ଦିନରୁ 30 ଦିନ

ଜୈବ – ଅବକ୍ଷୟଯୋଗ୍ୟ

3.     

କପସୂତା ବସ୍ତ୍ର

2 ରୁ 5 ମାସ

ଜୈବ – ଅବକ୍ଷୟଯୋଗ୍ୟ

4.     

କାଠ

10 ରୁ 15 ବର୍ଷ

ଜୈବ – ଅବକ୍ଷୟଯୋଗ୍ୟ

5.     

ପଶମ ବସ୍ତ୍ର

ପ୍ରାୟ ଏକବର୍ଷ

ଜୈବ – ଅବକ୍ଷୟଯୋଗ୍ୟ

6.     

ଟିଣ , ଏଲୁମିନିୟମ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଧାତବ ପାତ୍ର

100 ବର୍ଷରୁ 500 ବର୍ଷ

ଜୈବ – ଅବକ୍ଷୟଯୋଗ୍ୟ

7.     

ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ଜିନିଷ

ଅନେକ ବର୍ଷ

ଜୈବ – ଅବକ୍ଷୟଅଯୋଗ୍ୟ

ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ସ୍ ଜିନିଷର ବ୍ୟବହାର କମାଇବା ପାଇଁ ଆମେ କ’ଣ ବ୍ୟବହାର କରିପାରିବା ?

·    ବଜାରକୁ ସଉଦା କିଣିବାପାଇଁ ଯିବାବେଳେ ସାଥିରେ କନା କିମ୍ବା ଝୋଟ ବ୍ୟାଗ୍ ନେବା |

·    ପଲିଥିନ୍ ମୁନିରେ କିଛି ଆଣିବା ନାହିଁ |

·   ଘରେ ଥିବା ଅଦରକାରୀ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ , ବୋତଲ , ଜାର , ଚୌକି , ବାଲ୍ଟି ସବୁ ବାହାରେ ନ ଫୋପାଡି କବାଡିବାଲାକୁ ବିକିଦେବା |

·    ଘରର ଆବର୍ଜନା କିମ୍ବା ପନିପରିବା ଚୋପାକୁ ପଲିଥିନ୍ ମୁଣିରେ ଭର୍ତ୍ତି କରି ବାହାରେ ନ ଫୋପାଡି ବାଡିରେ କମ୍ପୋଷ୍ଟ ଗାତ ଖୋଳି ସେଥିରେ ପକାଇଲେ ଏହା କିଛି ଦିନ ପରେ ଖତରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାଏ |

·    ବଜାରରୁ କୌଣସି ସାମଗ୍ରୀ ପଲିଥିନ୍ ମୁଣିରେ ଆଣିବା ନାହିଁ ; ସର୍ବଦା ବ୍ୟାଗ କିମ୍ବା କାଗଜର ପାତ୍ର ଇତ୍ୟାଦି ବ୍ୟବହାର କରିବା |