Chapter - 15 ଶକ୍ତି ଜ୍ଞାନ

୧. ଯେପରି ‘ଜ୍ଞାନ’ ଶବ୍ଦରେ ‘ଇନ୍’ ପ୍ରତ୍ୟୟ ଯୋଗ ହୋଇ ‘ଜ୍ଞାନୀ’ ଶବ୍ଦ ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ, ସେହିପରି ‘ଇନ୍’ ଶବ୍ଦ

ବ୍ୟବହାର କରି ଆଉ ଚାରୋଟି ଶବ୍ଦ ଗଢ଼ |

ଉ : ଗୁଣୀ, ମୌନୀ, ଧନୀ, ମାନୀ

୨. ଯେପରି ନ ଉଚିତ = ଅନୁଚିତ | ସେହିପରି ଆଉ ଚାରୋଟିର ଉଦାହରଣ ଦିଅ |

ନ ଉନ୍ନତ = ଅନୁନ୍ନତ, ନ ଉଚ୍ଚ = ଅନୁଚ୍ଚ, ନ ଉର୍ବର = ଅନୁର୍ବର, ନ ଉଦାର = ଅନୁଦାର, ନ ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ = ଅନୁଜ୍ଜ୍ଵଳ

୩. ଦୁଇଟି କରି ପ୍ରତିଶବ୍ଦ ଲେଖ |

ଆକାଶ, ଶଶୀ, ମଣ୍ଡୁକ, ରାଜା, ଅହି ।

ଶବ୍ଦ ପ୍ରତିଶବ୍ଦ

ଆକାଶ ନଭ, ଗଗନ

ଶଶୀ ନିଶାକର, ସୁଧାଂଶୁ

ମଣ୍ଡୁକ ବେଙ୍ଗ ଭେକ

ରାଜା ନୃପତି, ନରେଶ

ଅହି ସାପ, ସର୍ପ

୪. ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ କର |

ନ୍ୟାୟୋଚିତ, ପ୍ରତ୍ୟେକ, ଧନୁର୍ବିଦ୍ୟା, ବ୍ରହ୍ମର୍ଷି

ନ୍ୟାୟୋଚିତ = ନ୍ୟାୟ+ଉଚିତ

ପ୍ରତ୍ୟେକ = ପ୍ରତି+ଏକ

ଧନୁର୍ବିଦ୍ୟା = ଧନୁଃ + ବିଦ୍ୟା

ବ୍ରହ୍ମର୍ଷି = ବ୍ରହ୍ମ + ଋଷି

୫. ବିଶେଷ୍ୟ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ବିଶେଷଣ ରୂପ ଲେଖ |

ବିଶେଷ୍ୟ ବିଶେଷଣ

କାଳ କାଳିକ

ଦୁର୍ବଳତା ଦୁର୍ବଳ

ଅପମାନ ଅପମାନିତ

ଦୁଃଖ ଦୁଃଖୀ

ଶିକ୍ଷା ଶିକ୍ଷିତ

୬. ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ୟରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର |

କ) ଗାଈ ପ୍ରତି ଏପରି ଅତ୍ୟାଚର ଓ ତା’ର ବିକଳ ସମ୍ଭାଳି ପାରିଲେନି |

ଖ) ମଣିଷ ପାଖରୁ ବେଙ୍ଗ ସାଧାରଣ ନ୍ୟାୟ ବିଚାର ମଧ୍ୟ ପାଇନି |

ଗ) ଆବହମାନ କାଳରୁ ମଣିଷ ଶକ୍ତି କୁ ସମ୍ମାନ ଦେଉ ଆସିଛି |

ଘ) ଗାନ୍ଧିଜୀ ମଧ୍ୟ ଏପରି ଆଦର୍ଶ ଶିକ୍ଷା ଦେଇ ଯାଇଛନ୍ତି |

୭. ପ୍ରଦତ୍ତ ଉତ୍ତରଗୁଡ଼ିକରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ |

କ) ମେଘ ବରଷିଲାବେଳେ ଜନପ୍ରାଣୀ କେଉଁଠି ଆଶ୍ରା ଖୋଜି ବସନ୍ତି ?

i. କ୍ଷେତରେ

ii. ପଡ଼ିଆରେ

iii.ଛତ୍ରତଳେ

iv.ରାସ୍ତା ଉପରେ

ଉ : ଛତ୍ରତଳେ

ଖ) ଆବହମାନ କାଳରୁ ମଣିଷ କାହାକୁ ସମ୍ମାନ ଦେଇ ଆସିଛି ?

i.ଜ୍ଞାନକୁ

ii.ବୁଦ୍ଧିକୁ

iii. ଧନକୁ

iv.ଶକ୍ତିକୁ

ଉ : ଶକ୍ତିକୁ

ଗ) କ’ଣ ଆମର ଧ୍ୟେୟ ହେବା ଉଚିତ୍ ?

i. ଶକ୍ତିର ଆହରଣ ଓ ସଞ୍ଚୟ

ii.ଜ୍ଞାନର ଆହରଣ

iii.ପାଶବିକ ଶକ୍ତି

iv. ଐଶୀ ଶକ୍ତିର ପୂଜା ଉପାସନା

ଉ : ଶକ୍ତିର ଆହରଣ ଓ ସଞ୍ଚୟ

ଘ) ବଶିଷ୍ଠ କେଉଁ ପ୍ରକାର ଋଷି ଥିଲେ ?

i. ଦେବର୍ଷି

ii. ବ୍ରହ୍ମର୍ଷି

iii.ରାଜର୍ଷି

iv.ମହର୍ଷି

ଉ : ବ୍ରହ୍ମର୍ଷି

କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର :

୮. ଚାହାଳୀ ପିଲାମାନେ ବେଙ୍ଗ ପାଇଁ କିପରି କାଳ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ?

ଉ : ଚାହାଳୀ ପିଲାମାନେ ଦୁଇ ଯିବା ବାହାନାରେ ପୋଖରୀକୂଳକୁ ଯାଇ ବେଙ୍ଗ ଉପରେ ଟେକା ପକାଇ ସେମାନଙ୍କର

କାଳ ହୋଇଥା’ନ୍ତି |

୯. ଭଲକରି ପାଦ ପକାଇ ଜାଣୁନଥ‌ିବା ଛୁଆଟିଏ କିପରି ବେଙ୍ଗକୁ କଷ୍ଟ ଦେଇଥାଏ ?

ଉ : ଭଲକରି ପାଦ ପକାଇ ଜାଣୁ ନଥିବା ଛୋଟ ଛୁଆଟି ଘରେ ବେଙ୍ଗଟିଏ ଦେଖ‌ିଲେ କାଠଖଣ୍ଡିକ ସାହାଯ୍ୟରେ ତାକୁ କେଞ୍ଚିକରି

କଷ୍ଟ ଦେଇଥାଏ |

୧୦. ବର୍ଷା ସମୟରେ ବେଙ୍ଗଟି କାହିଁକି ବଡ଼ ପାଟି କରିଥାଏ ?

ଉ : ବର୍ଷା ସମୟରେ ବେଙ୍ଗଟି ତା’ର ପୁଅଝିଅମାନେ କେଉଁଠି ଆଶ୍ରୟ ନେଲେ ବୋଲି ଜାଣିବାପାଇଁ ବଡ଼ ପାଟି କରି କୁହାଟ

କରିଥାଏ | ଅଥବା ବର୍ଷାର ପରିମାଣ କେଉଁଠାରେ କେତେ ହୋଇଛି ବୋଲି ଜାଣିବାପାଇଁ ତା’ର ସମୁଦିକୁ କୁଶଳ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରିଥାଏ |

୧୧. ସୃଷ୍ଟିର ଶ୍ରେଷ୍ଠଜୀବ ମଣିଷ ଚିରଦିନ କ’ଣ କରିଆସିଛି ?

ଉ : ସୃଷ୍ଟି ର ଶ୍ରେଷ୍ଠଜୀବ ମଣିଷ ଦୟା, ଅହିଂସା ଓ ପରୋପକାରର ଦ୍ଵାହିଦେଇ ଚିରଦିନ ଦୁର୍ବଳ ଉପରେ ଅତ୍ୟାଚାର

କରିଆସିଛି | ନିଜର ଆତ୍ମଗାରିମା ଦେଇ ଚିରଦିନ ଦୁର୍ବଳତାକୁ ହେୟଜ୍ଞାନ କରିଆସିଛି |

୧୨. ମଣିଷ କେତେବେଳେ ଶକ୍ତିକୁ ଭୟକରିଛି ?

ଉ : ଶକ୍ତି ଯେତେବେଳେ ପାଶବିକ ଶକ୍ତିର ରୂପ ନେଇଛି ସେତେବେଳେ ଶକ୍ତିକୁ ଭୟ କରିଛି |

୧୩. ମଣିଷ କେତେବେଳେ ଶକ୍ତିକୁ ଦୈବୀ ଶକ୍ତିରୂପେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଛି ?

ଉ : ଶକ୍ତି ଯେତେବେଳେ ଉପକାର କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଧ୍ଵଂସର ତାଣ୍ଡବଲୀଳା ଘଟାଇଛି ମଣିଷ ସେତେବେଳେ ତାକୁ ଦୈବୀଶକ୍ତି ରୂପେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଛି |

୧୪. ବଶିଷ୍ଠ କାହିଁକି ବିଶ୍ୱାମିତ୍ରଙ୍କ ସୈନ୍ୟବଳକୁ ବିନାଶକଲେ ?

ଉ : ନିଜର ପ୍ରିୟ ଗାଈ କାମଧେନୁକୁ ବଳପୂର୍ବକ ନେଇଯିବାପାଇଁ ବିଶ୍ଵାମିତ୍ର ହୀନ ପ୍ରୟାସ କରିଥିବାରୁ ବଶିଷ୍ଠ ବିଶ୍ଵାମିତ୍ରଙ୍କ

ସୈନ୍ୟବଳକୁ ବିନାଶକରିଥିଲେ |

୧୫. କ’ଣ ପାଇଁ ବିଶ୍ଵାମିତ୍ର ଘୋର ତପସ୍ୟା କରିଥିଲେ ?

ଉ : ବଶିଷ୍ଠଙ୍କଠାରୁ ସମ୍ମୁଖ ଯୁଦ୍ଧରେ ପରାଜୟ ସ୍ଵୀକାର କରି ଲଜ୍ୟା ଓ ଅପମାନରେ ଜର୍ଜରିତ ବିଶ୍ଵାମିତ୍ର ଘୋର ତପସ୍ୟାରେ ନିମଗ୍ନ ରହିଲେ |

୧୬. ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନର ଉଦ୍ରେକ ପରେ ବିଶ୍ଵାମିତ୍ରଙ୍କ ସ୍ଵଭାବ କିପରି ହୋଇଥିଲା ?

ଉ: ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନର ଉଦ୍ରେକ ପରେ ବିଶ୍ଵାମିତ୍ରଙ୍କର କ୍ରୋଧ ଓ ସ୍ଵଭାବ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଯାଇଥିଲା ଓ ସେ ସହାସ୍ୟ ବଦନରେ

ବଶିଷ୍ଠଙ୍କୁ ସାକ୍ଷାତ କରିଥିଲେ |

୧୭. ଭାରତୀୟ ପରମ୍ପରାର ଆଦର୍ଶ କ’ଣ ?

ଉ : ଶକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନର ସମନ୍ଵୟ ହିଁ ଭାରତୀୟ ପରମ୍ପରାର ଆଦର୍ଶ ଅଟେ |

୧୮. ବିଶ୍ଵାମିତ୍ର ପ୍ରତିଶୋଧ ନେବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କ’ଣ କରିଥିଲେ ?

ଉ : ବିଶ୍ଵାମିତ୍ର ପ୍ରତିଶୋଧ ନେବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବଶିଷ୍ଠଙ୍କୁ ହରାଇବା ପାଇଁ ଘୋର ତପସ୍ୟାରେ ମଗ୍ନ ରହିଥିଲେ |

୧୯. ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କର ଅହିଂସାନୀତି କ’ଣ ଥିଲା ?

ଉ : ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କର ଅହିଂସା ନୀତି ଦୁର୍ବଳର ଅହିଂସା ନୁହେଁ, ତାହା ସବଳର ଅହିଂସା ଥିଲା |

୨୦. ଗାନ୍ଧିଜୀ କାହିଁକି ଆଲିଭାଇଙ୍କ ଉଦାହରଣ ଦେଇଥିଲେ ?

ଉ : ଆଲି ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶକ୍ତିସମ୍ପନ୍ନ ଥିଲେ | ତାଙ୍କୁ ଗୋଟିଏ ଚଟକଣି ଦେଲେ ତାଙ୍କର ଦୁଇଟି ଚଟକଣି ଦେବାର କ୍ଷମତା ଥାଇ

ମଧ୍ୟ ସେ କ୍ଷମାର ଅନୁଶୀଳନ କରି ଅହିଂସା ନୀତିକୁ ସମର୍ଥନ କରୁଥିଲେ | ତେଣୁ ଗାନ୍ଧିଜୀ ସବଳର ଅହିଂସା ନୀତିପାଇଁ ଆଲିଭାଇଙ୍କ ଉଦାହରଣ ଦେଇଥିଲେ |

୨୧. ଭାରତ କ’ଣ ପାଇଁ ଉପହାସର ପାତ୍ର ହୋଇଛି ବୋଲି ଲେଖକ କହିଛନ୍ତି ?

ଉ : ଜ୍ଞାନର ଗାରିମାରେ ଗରୀୟାନ ହେଲେହେଁ ଦୁର୍ବଳ ଭାରତ ଶାନ୍ତିର ଅଭାବରେ ବିଶ୍ଵଦରବାରରେ ତା’ର ନ୍ୟାୟୋଚିତ ଆସନ

ନ ପାଇ ଉପହାସର ପାତ୍ର ହୋଇଅଛି |

ସପ୍ରସଙ୍ଗ ସରଳାର୍ଥ ଲେଖ :

୨୨. “ଜ୍ଞାନ ବିନା ଶକ୍ତି ଯେପରି ପାଶବିକ ଶକ୍ତିର ରୂପ ନେଇପାରେ, ଶକ୍ତିବିନା ଜ୍ଞାନ ସେପରି ପରିହାସର ସାମଗ୍ରୀ ହୋଇପାରେ |”

“ଜ୍ଞାନ ବିନା ................................................................ହୋଇପାରେ |”

ଆଲୋଚ୍ୟ ଗଦ୍ୟାଂଶଟି ଲେଖକ ଭୁବନେଶ୍ଵର ବେହେରାଙ୍କର ସ୍ଵରଚିତ “ଶକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନ” ଶୀର୍ଷକ ପ୍ରବନ୍ଧର ଅଂଶବିଶେଷ | ଏଠାରେ ଲେଖକ ‘ଶକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନ’ର ଗାରିମା ଉପରେ ଆଲୋଚନା କରି ଏକ ବିନା ଅନ୍ୟଟି କିପରି ନିରର୍ଥକ ତାହା ସୂଚାଇ ଦେଇଛନ୍ତି |

ଜ୍ଞାନ ଓ ଶକ୍ତି ଉଭୟେ ପରସ୍ପରର ପରିପୂରକ | ଗୋଟିଏର ଅଭାବରେ ଅନ୍ୟଟି ନିରର୍ଥକ | ଜ୍ଞାନର ଅଭାବରେ ପ୍ରବଳ ଶକ୍ତିମାନ ମାନବ ପଶୁତୁଲ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରେ | ପ୍ରଭୂତ ଶକ୍ତିର ଅଧିକାରୀ ହୋଇ ମଧ୍ୟ ସେ ତା’ର ଶକ୍ତିକୁ ବିପଥରେ ବିନିଯୋଗ କରି ପଶୁତୁଲ୍ୟ ଆଚରଣ କରୁଥିବାରୁ ତା’ର ଶକ୍ତି ପାଶବିକ ଶକ୍ତିରେ ପରିଣତ ହୁଏ | ସେହିପରି ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ପ୍ରଚଣ୍ଡ ଜ୍ଞାନର ଅଧିକାରୀ ହୋଇ ମାନବ ଶକ୍ତିର ଅଭାବରେ ଉପହାସର ପାତ୍ର ହୋଇଥାଏ | ନିଜର କ୍ଷମା ଓ ଅହିଂସା ଆଚରଣ ଶକ୍ତିର ଅଭାବରେ ଦୁର୍ବଳର ଅହିଂସାଭାବେ ପ୍ରତିଭାତ ହୁଏ | ହାର ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ପ୍ରଚଣ୍ଡ ଜ୍ଞାନରେ ଗରୀୟାନ୍ ଭାରତ ଶକ୍ତିର ଅଭାବରେ ବିଶ୍ଵ ଦରବାରରେ ଉପହସିତ | ବାସ୍ତବରେ ଲେଖକଙ୍କର ଶକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନକୁ ନେଇ ଉପସ୍ଥାପିତ କରିଥିବା ମନ୍ତବ୍ୟ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ଅଟେ |

୨୩. “ଶକ୍ତି ଯେତେବେଳେ ପାଶବିକ ଶକ୍ତିର ରୂପ ନେଇଛି, ମଣିଷ ତାକୁ ସମ୍ମାନ ଦେଇଛି ପ୍ରାଣର ଭୟରେ, ଜୀବନର

ଆକୁଳତାରେ |”

ଉ : “ଶକ୍ତି ଯେତେବେଳେ...............................................................ଆକୁଳତାରେ |”

ଆଲୋଚ୍ୟ ଗଦ୍ୟାଂଶଟି ଲେଖକ ଭୁବନେଶ୍ଵର ବେହେରାଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ରଚିତ “ଶକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନ” ଶୀର୍ଷକ ପ୍ରବନ୍ଧରୁ ଉଦ୍ଧାର କରାଯାଇଅଛି | ଏଠାରେ ଲେଖକ ଭୁବନେଶ୍ଵର ବେହେରା ଶକ୍ତିର ମହତ୍ତ୍ଵ ଓ ସ୍ଵରୂପ ଉପରେ ଆଲୋଚନା କରିବାସହ ଶକ୍ତିର ବିକୃତ ରୂପ ପାଶବିକ ଶକ୍ତି ଉପରେ ଆଲୋଚନା କରିଛନ୍ତି |

ମାନବ ଶକ୍ତିକୁ ସମ୍ମାନ ଦିଏ, ଶକ୍ତିର ଜୟଗାନ କରେ | ମାତ୍ର ଶକ୍ତି ଯେତେବେଳେ ପାଶବିକ ଶକ୍ତିର ରୂପ ନେଇଛି ମଣିଷ ତାକୁ ସମ୍ମାନ ଦେଲେ ମଧ୍ୟ ତାହା ପ୍ରାଣର ଭୟରେ ଓ ଜୀବନର ଆକୁଳତାରେ ବାଧ୍ୟହୋଇ ସ୍ଵୀକାର କରିଛି | ଦେବତାମାନେ ପ୍ରବଳ ଶକ୍ତିମାନ୍ ତ୍ରିପୁରବିଜୟୀ ରାବଣର ଲୁଗା ପଖାଳିଛନ୍ତି, ତା’ ପାଖରେ ଆଲଟ ଚାମର ଢାଳିଛନ୍ତି, ହୃଦୟର ବିବେକର ବିରୁଦ୍ଧାଚରଣ କରି ଜୀବନର ଭୟରେ ଓ ପ୍ରାଣର ଆକୁଳତାରେ | ବାଧ୍ୟହୋଇ ସେମାନେ ପରିସ୍ଥିତିର ଚାପରେ ଏହା କରିଛନ୍ତି | ସେହିପରି ମହାବଳ ବାଘର ପ୍ରକୋପରେ ମାନବ ଆତଙ୍କିତ ହୋଇଥାଏ | ତଥାପି ସେ ତାକୁ ମାମୁର ସମ୍ମାନ ଦିଏ; କାରଣ ସେ ହିମାଳୟର ସନ୍ତାନ ଭାବରେ ହିମାଳୟ ନନ୍ଦିନୀ ଜଗତଜନନୀ ପାର୍ବତୀଙ୍କର ଭାଇ ପଦବାଚ୍ୟ ହୋଇ ରହିଥିବାରୁ | ତେଣୁ ଦେବତାମାନଙ୍କର ରାବଣକୁ ସମ୍ମାନ ଦେବା ଓ ମଣିଷ ବାଘକୁ ମାମୁର ସମ୍ମାନ ଦେବା ପାଶବିକ ଶକ୍ତିକୁ ସମ୍ମାନ ଦେବାସହ ତୁଳନୀୟ ଓ ଏହା ପ୍ରାଣର ଭୟରେ ଓ ଜୀବନରେ ଆକୁଳତାରେ କରାଯାଇଥାଏ |

୨୪. “ବଳହୀନ ଦ୍ଵାରା ଏ ଆତ୍ମା ପ୍ରାପ୍ୟ ନୁହେଁ |”

ଉ : “ବଳହୀନ........................................ ନୁହେଁ |”

ଆଲୋଚ୍ୟ ଗଦ୍ୟାଂଶଟି ଲେଖକ ଭୁବନେଶ୍ଵର ବେହେରାଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ରଚିତ “ଶକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନ” ଶୀର୍ଷକ ପ୍ରବନ୍ଧର ଅଂଶବିଶେଷ ଅଟେ | ଏଠାରେ ଲେଖକ “ ବଳହୀନ” ଦୁର୍ଦ୍ଦଶା ବିଷୟରେ ଆଲୋକପାତ କରି ଯାଇଛନ୍ତି |

ଭାରତୀୟ ପରମ୍ପରାର ଆଦର୍ଶରେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ଆମର ପୂର୍ବପୁରୁଷମାନେ ଦୁର୍ବଳକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବାପାଇଁ ତଥା ସାହାଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ଯେତିକି ପକ୍ଷପାତୀ ହୋଇ ଉପଦେଶ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି; ବଳହୀନ ବ୍ୟକ୍ତିର ପୌରୁଷକୁ ମଧ୍ୟ ତଦନୁରୂପ ବିରୁଦ୍ଧାଚରଣ କରିଛନ୍ତି | ତାଙ୍କ ମତରେ, ବଳହୀନ ଲୋକଦ୍ଵାରା ଏ ଆତ୍ମା ଦୁଷ୍ପ୍ରାପ୍ୟ ଅଟେ | ତେଣୁ ଶକ୍ତିର ଆହରଣ ଓ ସଞ୍ଚୟ ପାଇଁ ସେ ଉପଦେଶ ପ୍ରଦାନ କରି ଯାଇଛନ୍ତି | ମାତ୍ର ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ଆହରିତ ଶକ୍ତିର ସୁବିନିଯୋଗ କରିବାପାଇଁ ସେ ସତର୍କ ଉପଦେଶ ପ୍ରଦାନ କରି ଯାଇଛନ୍ତି | ଶକ୍ତି ଅନ୍ୟାୟରେ ବିନିଯୋଗ କରାଗଲେ ତାହା ପାଶବିକ ଶକ୍ତିର ରୂପ ନିଏ | ତେଣୁ ପୂର୍ବଜମାନେ ଶକ୍ତିର ଆହରଣ ସହିତ ଜ୍ଞାନର ସମ୍ମିଳନକୁ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦେଇ ଆହରିତ ଶକ୍ତିକୁ ନ୍ୟାୟୋଜିତ ବିନିଯୋଗ ପାଇଁ ସତର୍କ ଚେତାବନୀ ଦେଇଯାଇଛନ୍ତି | ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିର ଆଦର୍ଶରେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ଆମର ପୂର୍ବଜମାନଙ୍କର ଏହି ସତର୍କ ଚେତାବନୀ ଶାନ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନର ସମ୍ମଳନକୁ ସୂଚାଇ ଦେଇଥାଏ | ସେମାନଙ୍କର ଆଦର୍ଶର ଇଙ୍ଗିତ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵରେ ବିରଳ ଅଟେ |

୨୫. “କେଉଁ ଅଜଣା ଅତୀତରୁ ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମାଜର ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଓ ଦୁଃଶାସନମାନେ ଦ୍ରୌପଦୀଙ୍କୁ ବିବସନା କରିବାକୁ ସତତ ଚେଷ୍ଟା କରି ଆସିଛନ୍ତି |

ଉ : “କେଉଁ ଅଜଣା...............................................କରି ଆସିଛନ୍ତି |”

ଆଲୋଚ୍ୟ ଗଦ୍ୟାଂଶଟି ଲେଖକ ଭୁବନେଶ୍ଵର ବେହେରାଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ରଚିତ “ଶକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନ” ଶୀର୍ଷକ ପ୍ରବନ୍ଧରୁ ଉଦ୍ଧାର କରାଯାଇଅଛି | ଏଠାରେ ଲେଖକ ଦୁର୍ବଳ ଉପରେ ସବଳର ଅତ୍ୟାଚାର ଘଟଣାକୁ ନିନ୍ଦାକରିଛନ୍ତି |

କେଉଁ ଅଜଣା ଅତୀତରେ ଅବଳା ଦ୍ରୌପଦୀଙ୍କୁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଓ ଦୁଃଶାସନଙ୍କଦ୍ଵାରା କୁରୁସଭାତଳେ ଅପମାନିତ କରାଯାଇଥିଲା | ଦ୍ରୌପଦୀଙ୍କୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବାପାଇଁ ପାଣ୍ଡବଭାଇ ପ୍ରତିଜ୍ଞାବଦ୍ଧ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ନିରୁପାୟ ଥିଲେ | ତେଣୁ ଦ୍ରୌପଦୀଙ୍କୁ ଦୁଃଶାସନ ଓ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଅପମାନିତ କରିଥିଲେ | ଏଠାରେ ଶକ୍ତି ଜ୍ଞାନର ଉପସ୍ଥିତିକୁ ଅଗ୍ରାହ୍ୟ କରି ପାଶବିକ ଶକ୍ତିର ରୂପ ନେଇଥିଲା | ସମାଜରେ ଏବେସୁଦ୍ଧା ଏପରି ପାଶବିକ ଶକ୍ତିର ପ୍ରାଦୁର୍ଭାବ ରହିଅଛି | ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଓ ଦୁଃଶାସନଗ ଦ୍ଵାରା ଦ୍ରୌପଦୀଙ୍କ ଅପମାନ ଦୁର୍ବଳ ଉପରେ ସବଳର ପାଶବିକ ଶକ୍ତିର ବିଜୟକୁ ବୁଝାଇଥାଏ | ଏବ ସୁଦ୍ଧା ସମାଜରେ ଏପରି ଶକ୍ତିର ଅପପ୍ରୟୋଗ ହେଉଅଛି | ଦୁର୍ବଳତାର ପ୍ରତୀକ କେତେ କେତେ ନିରୀହ ଦ୍ରୌପଦୀ ଆଜି ସୁଦ୍ଧା ପଶୁଭାବାପନ୍ନ ଏହିପରି ଶତ ଶତ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଓ ଦୁଃଶାସନଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ନିର୍ଯାତନାର ଶିକାର ହେଉଛନ୍ତି | କେତେ ଅବଳାମାନଙ୍କର କେଶ ଚିରମୁକୁଳା ରହିଛି | ଲେଖକ ବାଂଲାଦେଶର ନାରୀମାନଙ୍କ ଉଦାହରଣ ଦେଇଛନ୍ତି | ମହାଭାରତ ଯୁଗରେ ଦ୍ରୌପଦୀଙ୍କ ଅପମାନର ପ୍ରତିଶୋଧ ନିଆଯାଇ ଭୀମଙ୍କଦ୍ଵାରା ତାଙ୍କର କେଶ ବନ୍ଧନ କରାଯାଇଥିଲା; ମାତ୍ର ଅଧୁନା କାଳରେ ବାଂଲାଦେଶର ନିରୀହା ଅବଳାମାନେ କେଶ ଚିରମୁକୁଳା ରହିଛି ବୋଲି ଲେଖକ କ୍ଷୋଭ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି |

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତର ମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର :

୨୬. ଶକ୍ତି ସହିତ ଜ୍ଞାନର ସମନ୍ୱୟ ହେବା ଉଚିତ୍ ବୋଲି କାହିଁକି ପ୍ରାବନ୍ଧିକ କହିଛନ୍ତି ?

“ଶକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନ” ପ୍ରବନ୍ଧଟି ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଭୁବନେଶ୍ଵର ବେହେରାଙ୍କର ଏକ ଯୁକ୍ତିନିଷ୍ଠ ମୌଳିକ ପ୍ରବନ୍ଧ ଅଟେ | ଜଣେ ଚିନ୍ତାଶୀଳ ଓ ସଂସ୍କାରବାଦୀ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଭାବେ ସୁସ୍ଥ, ସରଳ ଓ ସାବଲୀଳ ଭାବରେ ଶ୍ରୀ ବେହେରା ଅନେକ ସୁଖପ୍ରଦ ପ୍ରବନ୍ଧର ସ୍ରଷ୍ଟାର ଗୌରବରେ ଗୌରବାନ୍ୱିତ ଆଲୋଚ୍ୟ ପ୍ରବନ୍ଧଟିରେ ଲେଖକ ଶକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନର ମୌଳିକ ତତ୍ତ୍ଵ ଉପରେ ବିଶଦ ଆଲୋଚନା କରି ଉଭୟର ଗୁରୁତ୍ଵକୁ ପ୍ରତିପାଦନ କରିଛନ୍ତି | ଶକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନର ସମ୍ମିଶ୍ରଣରେ ସମୃଦ୍ଧ ଭାରତୀୟ ପୂର୍ବପୁରୁଷଙ୍କର ଅଭିନବ ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ଲେଖକ ସ୍ଵୀୟ ପ୍ରବନ୍ଧ ମଧ୍ୟରେ ବିଚାର ବିଶ୍ଳେଷଣ କରି ପ୍ରବନ୍ଧଟିର କଳେବରକୁ ସୁଚିତ ଓ ସନ୍ତୁଳିତ ଭାବବୋଧ ଦେଇ ଚିତ୍ତାକର୍ଷକ ଭାବରେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରି ଯାଇଛନ୍ତି |

ପ୍ରବନ୍ଧର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଶକ୍ତିର ଗୁରୁତ୍ଵ ଉପରେ ଆଲୋଚନା କରିଛନ୍ତି | ଶକ୍ତିମାନ୍ ହୀନବଳ ଉପରେ ନିଜର ପ୍ରଧାନ୍ୟ ବିସ୍ତାର କରିଥାଏ | ଏହା ତ ପଶୁପକ୍ଷୀମାନଙ୍କ ଜଗତର ସ୍ଵାଭାବିକ ନିୟମ | ମାତ୍ର ମାନବସମାଜରେ ମଧ୍ୟ ଏହି ନିୟମ ପ୍ରଚଳିତ | ଲେଖକ ଏହାର ସତ୍ୟତାକୁ ସ୍ଵୀକାର କରି ଲେଖୁଛନ୍ତି – ‘‘ଦୁର୍ବଳ ଉପରେ ଅତ୍ୟାଚାର କେବଳ ଯେ ପଶୁପକ୍ଷୀ ଜଗତର ନିୟମ ତାହା କଦାପି କୁହାଯାଇ ନ ପାରେ । ମଣିଷ ମଧ୍ୟ ଏ ନିୟମର ବ୍ୟତିକ୍ରମ ନୁହେଁ |” ସୃଷ୍ଟିର ସବୁଠାରୁ ନିରୀହ ଓ ନିରପରାଧ ବେଙ୍ଗ ଉପରେ ମାନବର ଅତ୍ୟାଚାର ଆବହମାନକାଳରୁ ପ୍ରଚଳିତ | ଲେଖକ ଏହାର ସବିଶେଷ ପ୍ରମାଣକୁ ଉକ୍ତ ପ୍ରବନ୍ଧ ମାଧ୍ୟମରେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରି ଯାଇଛନ୍ତି | ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ସ୍କୁଲ ଓ ଚାହାଳୀ ପିଲାମାନଙ୍କର ବେଗ ଉପରେ ଅତ୍ୟାଚାର କଥା ବର୍ଣିତ | ସେମାନେ ଦୁଇ ଯିବାର ବାହାନା କାଢ଼ି ପୋଖରୀ ହୁଡ଼ାକୁ ଯାଇ ଟେକା ପକାଇ ବେଙ୍ଗ ମାନଙ୍କର ଅକାଳ ମୃତ୍ୟୁର କାରଣ ହୋଇଥା’ଛି | କଲେଜ ଛାତ୍ରମାନେ ଲେବୋରେଟରୀରେ ନିରୀହ ବେଙ୍ଗର ଶରୀରକୁ ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ କରି କାଟିଥାଆନ୍ତି | ବଡ଼ ବଡ଼ ହୋଟେଲମାନଙ୍କରେ ବେଙ୍ଗର ଗୋଡ଼କୁ ରୋଷ୍ଟ କରିଥା’ନ୍ତି | ବିଭିନ୍ନ ଦେଶମାନଙ୍କରେ ବେଙ୍ଗକୁ ଗିଳିବାର ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଗଲାଣି | ବର୍ଷାଦିନେ ସଚରାଚର ବାରିପାତରୁ ରକ୍ଷାପାଇବାପାଇଁ ପ୍ରଯତ୍ନଶୀଳ ହୋଇଥା'ନ୍ତି | ବାଟୋଇଟି କାଖତଳୁ ଛତା ବାହାରକରି ମୁଣ୍ଡ ଉପରେ ଘୋଡ଼ାଇଦେଇଥାଏ | ଚାଷୀଟି ହୁଡ଼ାତଳୁ ଛତୁରୀଟି ଆଣି ମୁଣ୍ଡ ଘୋଡ଼ାଇଥାଏ | ସହରର ବୁଲାଷଣ କାହାରି ଅପରିଚିତ ବାରଣ୍ଡା କିମ୍ବା ପିଣ୍ଡା ଉପରେ ଆତ୍ମରକ୍ଷା କରେ | ଏପରିସ୍ଥଳେ ବେଙ୍ଗଟି ଅନନ୍ୟପାୟ ହୋଇ ସାରୁଗଛ ତଳେ ଆଶ୍ରୟ ନିଏ | ସେ ସେଠାରେ ବଡ଼ପାଟିରେ ତା’ର ପୁଅଝିଅମାନଙ୍କୁ ବର୍ଷାରେ ନ ଭିଜି ସାରୁଗଛ ତଳେ ଆଶ୍ରୟ ନେବାପାଇଁ ତାଗିଦ କରେ; ମାତ୍ର ଏଥିପାଇଁ ବେଙ୍ଗକୁ ସାରୁଗଛମୂଳେ ରାଜା ହୋଇଛି ବୋଲି ତାଗିଦ କରାଯାଏ | ଲେଖକଙ୍କ ମତରେ, ‘'ନିରୀହ ବେଙ୍ଗକୁ ବିଦ୍ରୂପ କରିବା ଛଡ଼ା ଏହାର ଆଉ କ'ଣ ବା ଅର୍ଥ ହୋଇପାରେ ?''

ମଣିଷର ଶକ୍ତି ଅଧିକାଂଶ ଜ୍ଞାନ ବହିର୍ଭୂତ | ଲେଖକଙ୍କ ମତରେ, “ମାନବ ଦୁର୍ବଳ ଉପରେ ଚିରଦିନ ଅତ୍ୟାଚାର କରି ଆସିଛି | ଦୁର୍ବଳ ହେୟଜ୍ଞାନ କରିଛି, ଆତ୍ମଗାରିମା ଓ ଆତ୍ମଶ୍ଲାଘା ନେଇ |”

ସେହିପରି ଦୁର୍ବଳା ଦ୍ରୌପଦୀଙ୍କୁ କୁରୁସଭାତଳେ ଅପମାନିତ କରିବା ମଧ୍ୟ ପାଶବିକ ଶକ୍ତିର ପରିଚାୟକ | ଏହି ପାଶବିକ ଶକ୍ତିରେ ଜ୍ଞାନର ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ନ ଥାଏ ଓ ଏହା ଅଜ୍ଞାନତାର ପରିଚାୟକ ଅଟେ | ତ୍ରିଭୁବନ ବିଜୟୀ ରାବଣ ଦେବତାମାନଙ୍କୁ ନିଜର ପରିଚାରକ ରୂପେ ଖଟାଇଥିଲା | ଏହା ତା’ର ଅଜ୍ଞାନତାର ପରିଚାୟକ | ରାବଣର ଶକ୍ତିରେ ଜ୍ଞାନର ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ନ ଥିବାରୁ ତାହା ଧ୍ଵଂସ ପାଇଥିଲା |ଏଣୁ ଆମର ପୂର୍ବପୁରୁଷମାନେ ଦୁର୍ବଳକୁ ରକ୍ଷା କରିବା ଓ ଶକ୍ତି ସହ ଜ୍ଞାନର ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ପାଇଁ ଉପଦେଶ ଦେଇଯାଇଛନ୍ତି | ପ୍ରତାପୀ ରାଜା ବିଶ୍ଵାମିତ୍ର ଶକ୍ତିର ପ୍ରୟୋଗ କରି ବଶିଷ୍ଠ ପାଖରେ ବାରମ୍ବାର ପରାଜିତ ହୋଇଥିଲେ | ଶେଷରେ ତପୋଲୀନ ହୋଇ ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନ ଲାଭକରି ଆତ୍ମ ଶାନ୍ତି ପାଇଥିଲେ | ଲେଖକଙ୍କ ମତରେ, ମହାତେଜସ୍ଵୀ ବିଶ୍ଵାମିତ୍ର ନିଜେ ଅତି ଶକ୍ତିମାନ ହୋଇ ମଧ୍ୟ ପରେ ଆଉ ଅସ୍ତ୍ର ଧାରଣ କରି ନାହାନ୍ତି | ଏହା ବିଶ୍ଵାମିତ୍ରଙ୍କ ଶକ୍ତି ସହ ଜ୍ଞାନର ସମ୍ମିଶ୍ରଣର ଏକ ସୁନ୍ଦର ଉଦାହରଣ । ସେ ନିଜର ଧନୁର୍ବିଦ୍ୟାକୁ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷାଦେଇ ତାଙ୍କଦ୍ଵାରା ଯଜ୍ଞ ରକ୍ଷା କରିଛନ୍ତି | ମହାତ୍ମାଜୀ ଶକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନ ପରିସୀ ଓ ବିଶ୍ବାସର ପ୍ରତୀକ ଶକ୍ତିସହ ଜ୍ଞାନର ସମ୍ମଳନକୁ ଆଲିଭାଇଙ୍କ ଉଦାହରଣ ଦେଇଛନ୍ତି | ତାଙ୍କ ଗାଲରେ କେହି ଚଟକଣା ମରିଲେ ସେ ଦୁଇଟି ଚଟକଣା ବସାଇବାର ଶକ୍ତି ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ଯଦି ଅନ୍ୟ ଗାଲ ଦେଖାନ୍ତି ତାହା ତାଙ୍କର ଯଥାର୍ଥ ଅହିଂସା ଓ ଶକ୍ତିସହ ଜ୍ଞାନର ସମ୍ମିଶ୍ରଣକୁ ବୁଝାଇବ; ମାତ୍ର ଦୁର୍ବଳ ଲୋକ ହିସାବରେ ମହାତ୍ମାକୀ ଅନ୍ୟ ଗାଲ ଦେଖାଇବା ପ୍ରକୃତ ଶକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନର ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ନୁହେଁ ବୋଲି କହନ୍ତି | ଲେଖକଙ୍କ ମତରେ, “ ଚଟକଣା ମାରିଥିବାରୁ ଲୋକର ଚଟକଣା ଦେବାର ଶକ୍ତି ଯେତେବେଳେ ନାହିଁ ସେତେବେଳେ ଅନ୍ୟ ଗାଲ ଦେଖାଇଦେବା ଛଡ଼ା ତା’ର ଆଉ କିଛି ଉପାୟ ନ ଥିବ |”

ତେଣୁ ଜ୍ଞାନସହ ଶକ୍ତିର ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ହିଁ ଯଥାର୍ଥ ସ୍ଵାଭିମାନର ପରିଚାୟକ | ଲେଖକଙ୍କ ମତରେ, ‘‘ଜ୍ଞାନ ବିନା ଶକ୍ତି ଯେପରି ପାଶବିକ ଶକ୍ତିର ରୂପ ନେଇପାରେ, ଶକ୍ତି ବିନା ଜ୍ଞାନ ସେପରି ପରିହାସର ସାମଗ୍ରୀ ହୋଇପାରେ | ’’ ଜ୍ଞାନର ଗାରିମାରେ ଗରୀୟାନ ଭାରତ ଶକ୍ତିର ଅଭାବରେ ବିଶ୍ଵ ଦରବାରରେ ଉପହସିତ ହୋଇଥିଲା; ମାତ୍ର ପରମାଣୁ ଶକ୍ତିର ଅଧିକାରୀ ହେବାଫଳରେ ଭାରତର ଗୁରୁତ୍ଵ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ହେବାସହ ମାନବସମାଜର ପ୍ରଭୂତ ମଙ୍ଗଳ ସାଧନ ହୋଇଅଛି | ତେଣୁ ଶକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନର ସୁସମନ୍ଵୟ ହିଁ ଭାରତୀୟ ପରମ୍ପରାର ବାସ୍ତବ ଆଦର୍ଶ |

୨୭. ଶକ୍ତି ସମ୍ପର୍କରେ ଲେଖକ ପ୍ରଦାନ କରିଥିବା ବିଭିନ୍ନ ଉଦାହରଣଗୁଡ଼ି କରୁ ତା’ର ପ୍ରାସଙ୍ଗିକତା ବିଷୟରେ

ଆଲୋଚନା କର |

ଉ : ଲେଖକ ଭୁବନେଶ୍ବର ବେହେରାଙ୍କର ସ୍ଵରଚିତ ‘ଶକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନ’ ଶୀର୍ଷକ ପ୍ରବନ୍ଧଟି ଲେଖକଙ୍କର ଏକ ଯୁକ୍ତିନିଷ୍ଠ ମୌଳିକ ପ୍ରବନ୍ଧ ଅଟେ | ଆଲୋଚ୍ୟ ପ୍ରବନ୍ଧରେ ଲେଖକ ଶକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନର ଯଥାର୍ଥ ସ୍ଵରୂପ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରିଛନ୍ତି | ଶକ୍ତିର ପ୍ରୟୋଗ ଓ ତା’ର ପ୍ରାସଙ୍ଗିକତାକୁ ନେଇ ଲେଖକ ବିଭିନ୍ନ ଉଦାହରଣମାନ ସନ୍ନିବେଶିତ କରିଛନ୍ତି |

ପ୍ରବନ୍ଧର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଲେଖକ ସୃଷ୍ଟିର ସବୁଠାରୁ ନିରୀହ ବେଙ୍ଗର ମାନବଦ୍ଵାରା ଅତ୍ୟାଚାରିତ ହେଉଥିବା ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ ଆଦୌ ସମର୍ଥନ କରି ନାହାନ୍ତି | ଏହା ମାନବର ଜ୍ଞାନବହିର୍ଭୂତ ଶକ୍ତି ବୋଲି ସେ ଦର୍ଶାଇଛନ୍ତି | ସ୍କୁଲ ଓ ଚାହାଳୀ ପିଲାମାନେ ପୋଖରୀ ହୁଡ଼ାକୁ ଯାଇ ବେଙ୍ଗକୁ ଢେଲା ମାରନ୍ତି | କଲେଜ ପିଲାମାନେ ଲେବୋରେଟରୀକୁ ଯାଇ ବେଙ୍ଗର ଶରୀରକୁ କାଟିଦେଇଥା’ନ୍ତି | ହୋଟେଲମାନଙ୍କରେ ବେଙ୍ଗର ଗୋଡ଼କୁ ଗୋଷ୍ଟ କରନ୍ତି ଓ ବିଭିନ୍ନ ଦେଶରେ ବେଙ୍ଗକୁ ଗିଳିବାର ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଆଦୌ ନ୍ୟାୟସଙ୍ଗତ ନୁହେଁ ଓ ଏହା ଅପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ଅଟେ ।

ସେହିପରି ସଚରାଚର ବର୍ଷାର କବଳରୁ ରକ୍ଷାପାଇବା ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ଉପାୟ ଅବଲମ୍ବନ କରୁଥିବାବେଳେ ବେଙ୍ଗଟି ସାରୁଗଛ ତଳେ ଆତ୍ମରକ୍ଷା କରି ତା’ର ପିଲାମାନଙ୍କୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବାକୁ ଆହ୍ଵାନ କରିବା ମଧ୍ୟ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ; ମାତ୍ର ଏଥିପାଇଁ ମାନବ ତାଙ୍କୁ ଥଟ୍ଟାକରି “ରାଜା” ବୋଲାଇବା କଥା କହିବାରେ ଆଦୌ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକତା ନାହିଁ | କବିବର ରାଧାନାଥ ସ୍ଵରଚିତ “ତୁଳସୀ ସ୍ତବକ’ରେ ବେଙ୍ଗକୁ ‘ଉତ୍ସୁଙ୍କି ଶିଶୁକ ଦେଲା ଗିଳିଣ ଲେଖିବାରେ ଆଦୌ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକତା ନାହିଁ । କାରଣ ଲେଖକଙ୍କ ମତରେ, “ବେଙ୍ଗର ଅଧାରୁ ବେଶ ତ ସାପର ପାଟି ଭିତରେ, ସେ ବିଚରା ଉହୁଙ୍କିବ କିପରି ?”

ତେଣୁ ନିରୀହ ବେଙ୍ଗକୁ ଶାରୀରିକ ତଥା ମାନସିକ ସ୍ତରରେ ନିର୍ଯାତନା ଦେବାର ମାନବ ଯେଉଁ ଶକ୍ତି ପ୍ରୟୋଗକରିଛି ତାହା ଅପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ଓ ଜ୍ଞାନର ସମ୍ମିଶ୍ରଣର ବହିର୍ଭୂତ ଅଟେ |

ସେହିପରି ଦୁର୍ବଳା ଦ୍ରୌପଦୀଙ୍କୁ କୁରୁସଭାତଳେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଦୁଃଶାସନଙ୍କଦ୍ଵାରା ଅପମାନିତ କରିବାରେ ଯେଉଁ ଶକ୍ତିର ପ୍ରୟୋଗ କରାଗଲା ତାହା ପାଶବିକ ଶକ୍ତି ଓ ଅପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ଅଟେ | ଦୁଃଶାସନର ଏହି ଶକ୍ତି ଜ୍ଞାନ ବହିର୍ଭୂତ, ଅଜ୍ଞାନର ଦ୍ୟୋତକ ଓ ଅପ୍ରାସଙ୍ଗିକତାର ଏକ ପ୍ରକୃଷ୍ଟ ଉଦାହରଣ |

ତ୍ରିଭୁବନ ବିଜୟୀ ରାବଣ ଦେବତାମାନଙ୍କୁ ନିଜରପରିଚର୍ଯ୍ୟାରେ ନିଯୁକ୍ତ କରିବା ମୂଳରେ ଯେଉଁ ଶକ୍ତିର ନିୟୋଜନ କରାଗଲା ତାହା ମଧ୍ୟ ଅପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ଅଟେ | କାରଣ ଏହା ରାବଣର ଅହଙ୍କାର ଓ ଔଦ୍ଧତ୍ୟର ପରିଚାୟକ | ତେଣୁ ଏଥରେ ଆଦୌ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକତା ନାହିଁ | ମହାବଳ ବାଘକୁ ମାମୁ କହି ତା’ର ଶକ୍ତିର ସମ୍ମାନ କରିବାରେ ଆଦୌ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକତା ନାହିଁ |

ଶକ୍ତି ଅଗ୍ନି, ଜଳ ଓ ବାୟୁ ରୂପରେ ମାନବର ଉପକାର କରିବାସହ ତା’ର ଧ୍ଵଂସ ସାଧନରେ ମଧ୍ୟ କୁଣ୍ଡା କରିନାହିଁ | ମାନବ ଅଗ୍ନି, ଜଳ ଓ ବାୟୁକୁ ଦେବତା ରୂପରେ ପୂଜାକରିଛି | ଏହିମାନଙ୍କ ଶକ୍ତି ଉପକାରୀ ରୂପରେ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକତାକୁ ବୁଝାଏ; ମାତ୍ର ଅପକାରୀ ଶକ୍ତି ରୂପରେ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକତାର ବହିର୍ଭୂତ ଅଟେ | ଶକ୍ତି ଯେତେବେଳେ ମଙ୍ଗଳମୟ ରକ୍ଷାକାରୀ ଶକ୍ତିରୂପେ ଆବିର୍ଭାବ ହୋଇଅଛି ମାନବ ତାକୁ ଗୁରୁ, ବନ୍ଧୁ ଓ ସଖା ଭାବରେ ଆଦର କରିଛି | ଏହା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ଅଟେ |

ସେହିପରି ପୁରାଣ ବର୍ଣ୍ଣିତ ବିଶ୍ଵାମିତ୍ର ଓ ବଶିଷ୍ଠଙ୍କ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ବଶିଷ୍ଠଙ୍କ ଗାଈ କାମଧେନୁକୁ ବଳପୂର୍ବକ ନେବା ବିଶ୍ଵାମିତ୍ରଙ୍କପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅପ୍ରାସଙ୍ଗିକ | ଯାହାହେଉ, ବିଶ୍ଵାମିତ୍ର ପରେ ନିଜର ପ୍ରକୃତ ସଜ୍ଞାନ ଲାଭକରି ଅସ୍ତତ୍ୟାଗ କରିଛନ୍ତି | ନିଜର କ୍ଷାତ୍ରଶକ୍ତିକୁ ରାମଲକ୍ଷ୍ମଣଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷା ଦେଇ ତାଙ୍କଦ୍ୱାରା ଯଜ୍ଞ ରକ୍ଷା କରିଛନ୍ତି | ଏଠାରେ ଶକ୍ତିର ପ୍ରୟୋଗ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ଅଟେ |

ସର୍ବଶେଷରେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧିଙ୍କ ଅହିଂସା ନୀତି ମଧ୍ୟ ସମ୍ପୂର୍ଣ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ଅଟେ | ଲେଖକଙ୍କର ମତରେ, ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଅହିଂସା ଦୁର୍ବଳର ଅହିଂସା ନୁହେଁ, ଏହା ସବଳର ଅହିଂସା | ଏ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଆଲିଭାଇଙ୍କର ଗୋଟିଏ ଚଟକଣା ଖାଇ ଅନ୍ୟ ଗାଲ ଦେଖାଇଦେବା ଶକ୍ତି ସହ ଜ୍ଞାନର ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ଓ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ |

ସେହିପରି ଜ୍ଞାନଗରିଷ୍ଠ ଭାରତର ପରମାଣୁ ଶକ୍ତିରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା | ବଶିଷ୍ଠଙ୍କଦ୍ଵାରା ସମ୍ମାନିତ ହୋଇଛନ୍ତି | ଲେଖକଙ୍କ ଭାଷାରେ, ମୁଁ ଅଶେଷ କଲ୍ୟାଣର ଦ୍ଵାରକୁ ଉନ୍ମୋଚନ କରାଯାଇପାରିବ |

୨୮. ବିଶ୍ଵାମିତ୍ର ଓ ବଶିଷ୍ଠଙ୍କ ଉପାଖ୍ୟାନରୁ ଆମକୁ କ’ଣ ଶିକ୍ଷା ମିଳିଥାଏ ?

ଉ : ଆଲୋଚ୍ୟ ‘ଶକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନ’ ପ୍ରବନ୍ଧଟି ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଭୁବନେଶ୍ଵର ବେହେରାଙ୍କ ‘ଶକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନ’ର ବିଚାର ବିଶ୍ଳେଷଣକୁ ନେଇ ସମୃଦ୍ଧ ହୋଇଅଛି | ଉକ୍ତ ପ୍ରବନ୍ଧଟିରେ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଶକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନର ବିଭିନ୍ନ ମୌଳିକ ଦିଗ ଉପରେ ଆଲୋଚନା କରି ଶକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନର ସମ୍ମିଶ୍ରଣରେ କିପରି ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତି ସୁସମୃଦ୍ଧ ହୋଇଅଛି ସେହି ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ ନେଇ ବଶିଷ୍ଠ ଓ ବିଶ୍ଵାମିତ୍ରଙ୍କ ଉଦାହରଣକୁ ସନ୍ନିବେଶିତ କରି ଯାଇଛନ୍ତି |

ବଶିଷ୍ଠ ଓ ବିଶ୍ଵାମିତ୍ରଙ୍କ ଉପାଖ୍ୟାନ ପ୍ରବନ୍ଧଟିର କଳେବର ମଧ୍ୟରେ ନାଟକୀୟ ଢଙ୍ଗରେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରାଯାଇଛି | ମହାପ୍ରତାପୀ ରାଜା ବିଶ୍ଵାମିତ୍ର ସୈନ୍ୟବଳ ଧରି ଦିଗ୍‌ବିଜୟରେ ଯାଉଥିଲାବେଳେ ସେ ମଧ୍ୟରେ ଶ୍ରାନ୍ତକ୍ଳାନ୍ତ କ୍ଷୁଧା ତାଡ଼ନାରେ ବିଚଳିତ ହୋଇ ମହର୍ଷି ବଶିଷ୍ଠ ଆଶ୍ରମରେ ପଦାର୍ପଣ କରିଛନ୍ତି ଓ ମହାମତି ବଶିଷ୍ଠ ରାଜାଙ୍କ ସହ ତାଙ୍କର ସାରା ସୈନ୍ୟବଳଙ୍କୁ ସୁଖାଦ୍ୟର ପରିଚର୍ଯ୍ୟାରେ ପରିତୃପ୍ତ କରି ଦେଇଛନ୍ତି | ରାଜା ବିଶ୍ଵାମିତ୍ର ମୁନି ଆଶ୍ରମରେ ଏତେ ମୂଲ୍ୟବାନ ଖାଦ୍ୟର ଅନୁସନ୍ଧାନ କରି କାମଧେନୁ ଗାଈର ଭୂମିକାସହ ଅବଗତ ହୋଇଛନ୍ତି | ଲୋଭାସକ୍ତ ବିଶ୍ଵାମିତ୍ର କାମଧେନୁକୁ ବଳ ପ୍ରୟୋଗପୂର୍ବକ ଅପହରଣ ପାଇଁ ପଯତ୍ର କରି ବଶିଷ୍ଠଙ୍କ ମନ୍ତ୍ରପୂତ କୁଶାଗ୍ରଦ୍ଵାରା ସସୈନ୍ୟ ପରାଜିତ ହୋଇଛନ୍ତି |

ବଶିଷ୍ଠ ବ୍ରହ୍ମର୍ଷି ହେଲେ ମଧ୍ୟ ନିଜର ଆଶ୍ରିତ ଗୋମାତାଙ୍କୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବାପାଇଁ ଶକ୍ତିର ପ୍ରୟୋଗ କରିବାକୁ ପବିତ୍ର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ମନେକରିଛନ୍ତି | ବିଶ୍ଵାମିତ୍ର ମଧ୍ୟ ପରାଜିତ ହୋଇ ଶାରୀରିକ ବଳଠାରୁ ଶ୍ରେଷ୍ଠବଳ ଖେଳର ମହତ୍ତ୍ଵ ଉପଲବ୍‌ଧ କରି ତପୋସିଦ୍ଧ ହୋଇଛନ୍ତି | ଦେବଶର ଓ ବ୍ରହ୍ମଶରର ଅଧିକାରୀ ହୋଇ ବିଶ୍ଵାମିତ୍ର ପୁନର୍ବାର ବଶିଷ୍ଠଙ୍କ ସହ ଛ କରି ବଶିଷ୍ଠଙ୍କ ବ୍ରହ୍ମଶକ୍ତି ଦ୍ଵାରା ପରାଜିତ ହେଲେ | ଲେଖକଙ୍କ ‘‘ବିଶ୍ଵାମିତ୍ର ବୁଝିପାରିଲେ ଯେ ବ୍ରହ୍ମତେଜ ସମ୍ମୁଖରେ ପାଶବିକ ଶକ୍ତି କିଛି ନୁହେଁ |

ବିଶ୍ଵାମିତ୍ର ବ୍ରହ୍ମଶକ୍ତି ଲାଭପାଇଁ ଅଦ୍ଭୁତ ତପସ୍ୟା ଆରମ୍ଭ କରିଛନ୍ତି | ଇନ୍ଦ୍ର ଭୟଭୀତ ହୋଇଛନ୍ତି - ନିଜର ପଦବୀ ହରାଇବା ଆଶଙ୍କାରେ ସେ ମେନକାଙ୍କୁ ପ୍ରେରଣ କରିଛନ୍ତି | ବିଶ୍ଵାମିତ୍ରଙ୍କ ଔରସରୁ ବିମନକାଙ୍କ ଗର୍ଭରୁ ଶକୁନ୍ତଳାଙ୍କର ଜନ୍ମ ହୋଇଛି | ବିଶ୍ଵାମିତ୍ର ଚଣ୍ଡାଳ ତ୍ରିଶଙ୍କୁଙ୍କୁ ସ୍ଵର୍ଗ ପ୍ରେରଣପାଇଁ ନୂତନ ସ୍ଵର୍ଗର ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି; ତଥାପି ତାଙ୍କର ସମସ୍ତ ଶକ୍ତି ପାଶବିକ ଶକ୍ତିର ରୂପ ନେଇଛି ଯେତେବେଳେ ସେ କ୍ରୋଧକୁ ଦମନ କରି ନ ପାରି ବଶିଷ୍ଠଙ୍କର ଶତପୁତ୍ରଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରିଛନ୍ତି | ଯାହାହେଉ ବିଶ୍ଵାମିତ୍ର ପରିଶେଷରେ ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନ ପ୍ରାପ୍ତହୋଇ ବଶିଷ୍ଠଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ସମ୍ମାନିତ ହୋଇଛନ୍ତି | ଲେଖକଙ୍କ ଭାଷାରେ, ‘‘ଶେଷରେ ଯେତେବେଳେ ତାଙ୍କର ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନର ଉଦ୍ରେକ ହେଲା ସେ ବଶିଷ୍ଠଙ୍କୁ ଦେଖାକଲେ ସହାସ୍ୟ ବଦନରେ | କ୍ରୋଧ କୁଆଡ଼େ ଚାଲିଯାଇଥିଲା – ବଶିଷ୍ଠଙ୍କୁ ହରାଇବା ପ୍ରଶ୍ନ ଆଉ ନଥିଲା | ବଶିଷ୍ଠ ବ୍ରହ୍ମର୍ଷି ବିଶ୍ଵାମିତ୍ରଙ୍କୁ ସମ୍ମାନର ସହ ନିଜ ଆଶ୍ରମକୁ ପାଛୋଟି ନେଇଥିଲେ |”

ବଶିଷ୍ଠ ଅମିତ ଶକ୍ତିର ଅଧିକାରୀ ଓ ତାଙ୍କର ଶକ୍ତି ଜ୍ଞାନ ସହିତ ସମ୍ମିଶ୍ରିତ ଥିଲା | ସେ ବିଶ୍ଵାମିତ୍ରଙ୍କ ସମସ୍ତ ଅପକର୍ମକୁ ଭୁଲି ତାଙ୍କୁ କ୍ଷମାଦାନ କରି ସମ୍ମାନ କଲେ | ବିଶ୍ଵାମିତ୍ରଙ୍କ ଶକ୍ତି ପାଶବିକ ଶକ୍ତି ଥିଲା; ମାତ୍ର ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନ ଲାଭ ପରେ ତାହା ଜ୍ଞାନ ସହିତ ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ହେଲା | ଫଳରେ ଅପାର ଶକ୍ତିର ଅଧୂକାରୀ ହୋଇ ମଧ୍ୟ ବିଶ୍ଵାମିତ୍ର ଅସ୍ତ୍ରତ୍ୟାଗ କଲେ | ନିଜର ସମସ୍ତ ଧନୁର୍ବିଦ୍ୟାକୁ ରାମଲକ୍ଷ୍ମଣଙ୍କୁ ଉପହାର ଯଜ୍ଞରକ୍ଷା କଲେ |

ତେଣୁ ବଶିଷ୍ଠ ଓ ବିଶ୍ଵାମିତ୍ର ଉପାଖ୍ୟାନରୁ ଆମକୁ ଶିକ୍ଷା ମିଳେ ଯେ, ଶକ୍ତି ସହିତ ଜ୍ଞାନର ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ହେଲେ ସମାଜର କଲ୍ୟାଣ ହୁଏ | ଜ୍ଞାନର ପ୍ରଭାବରେ କ୍ଷମା ଓ ଅହିଂସାକୁ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦିଏ | ଶକ୍ତିର ଅହିଂସା ଆଚରଣ ଦୁର୍ବଳର ଅହିଂସା ନୁହେଁ ତାହା ସବଳର ଅହିଂସା; ଯାହା ପ୍ରବଳ କ୍ରୋଧାଗ୍ନି ରୂପକ ଶକ୍ତିରେ ଜ୍ଞାନ ରୂପକ କ୍ଷମା ଜଳକୁ ସିଞ୍ଚନ କରେ | ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵ ବସୁଧାରେ ନିଜକୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କରେ | କବିଙ୍କ ମତରେ :-

“ପ୍ରବଳ ରୋଷାଗ୍ନି ପରେ କ୍ଷମା ବାରି

ସେଚନ କରି ଯେ ପାରେ

ଜୟୀ ହୁଏ ସେହି ସ୍ଥାବର ଜଙ୍ଗମ

ପୂର୍ଣ୍ଣ ଏହି ବସୁଧାରେ |”

ଅର୍ଥାତ୍‌ କ୍ରୋଧ ଏକ ଶକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନ ହିଁ କ୍ଷମାର ପ୍ରତୀକ | ଅଜ୍ଞାନ କ୍ଷମାର ମହତ୍ତ୍ୱ ଜାଣେ ନାହିଁ | ତେଣୁ କ୍ରୋଧସହ କ୍ଷମାର ସମ୍ମିଳନ ଜ୍ଞାନସହ ଶକ୍ତିର ସମ୍ମିଳନ ପରି କଲ୍ୟାଣଦାୟକ | ବଶିଷ୍ଠ ଓ ବିଶ୍ଵାମିତ୍ରଙ୍କ ଉପାଖ୍ୟାନରେ ଆମେ ବ୍ରହ୍ମତେଜର ଅଧିକାରୀ ବଶିଷ୍ଠ ବିଶ୍ଵାମିତ୍ରଙ୍କ ଅପକର୍ମକୁ କ୍ଷମାଦେବା ମୂଳରେ ଶକ୍ତି ସହ ଜ୍ଞାନର ସମ୍ମିଳନକୁ ଶିକ୍ଷା କରିଥାଉ ଯାହା ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିର ପ୍ରାଣକେନ୍ଦ୍ର ଅଟେ ।

୨୯. ଶକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମ୍ପ୍ରତି ବିଶ୍ଵରେ ଭାରତର ସ୍ଥାନ ନିରୂପଣ କର |

ଉ : ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଭୁବନେଶ୍ଵର ବେହେରାଙ୍କ ସ୍ଵରଚିତ ‘ଶକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନ' ପ୍ରବନ୍ଧଟି ଲେଖକଙ୍କର ଶକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନର ବିଚାର ବିଶ୍ଳେଷଣକୁ ନେଇ ସୁସମୃଦ୍ଧ ଅଟେ । ପୁନଶ୍ଚ ଶକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନର ସମ୍ମିଶ୍ରଣରେ କିପରି ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତି ବିଶ୍ଵପ୍ରସିଦ୍ଧ ଲେଖକ ତାହା ଏଠାରେ ବିଚାର ଆଲୋଚନା କରି ଯାଇଛନ୍ତି |

ଲେଖକଙ୍କ ମତରେ, "ଜ୍ଞାନ ବିନା ଶକ୍ତି ଯେପରି ପାଶବିକ ଶକ୍ତିର ରୂପ ନେଇପାରେ ଶକ୍ତି ବିନା ଜ୍ଞାନ ସେପରି ପରିହାସର ସାମଗ୍ରୀ ହୋଇପାରେ |" ଏହି ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତି ଜ୍ଞାନଗରିଷ୍ଠ ଋଷିମାନଙ୍କ ଆଦର୍ଶରେ ସୁସମୃଦ୍ଧ ହୋଇଥିଲେହେଁ ଶକ୍ତିର ଅଭାବରେ ବିଶ୍ୱରେ ଉପହସିତ ହୋଇଥିଲା | ବେଦଭୂମିର ସନ୍ତାନ ଭାରତୀୟମାନେ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଶକ୍ତିର ସମ୍ମୋହନୀ ଝଲକରେ ନିଜର ଯୋଗ୍ୟତା ପ୍ରତିପାଦନ କରିବାପାଇଁ ଅକ୍ଷମ ଥିଲେ | ଲେଖକଙ୍କ ମତରେ, ‘ଭାରତ ପୃଥିବୀରେ ତା’ର ନ୍ୟାୟୋଚିତ ଆସନ ପାଇବା ତ ଦୂରେଥାଉ ଅନେକ ସମୟରେ ଉପହାସର ପାତ୍ର ହୋଇଛି |” ପାଶ୍ଚାତ୍ୟର ଅଧିକାରୀଗଣ ଭାରତକୁ ଶାଣିତ ବ୍ୟଙ୍ଗୋକ୍ତି ମାଧ୍ୟମରେ ତା’ର ସ୍ଵାଭିମାନକୁ ଭୂଲୁଣ୍ଡିତ କରିଥିଲେ | ମାତ୍ର ସମୟର ଚକ୍ର ବଦଳିଗଲା | ଜ୍ଞାନର ଗାରିମାରେ ଗରବିଣୀ ଭାରତ ବକ୍ଷରେ ପୁଣି ଶକ୍ତିର ପ୍ଲାବନ ପରିପ୍ଳାବିତ ହେଲା ଚମକପ୍ରଦ ପରମାଣୁ ଶକ୍ତିର ପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରତିଷ୍ଠାରେ | ଏହାଦ୍ଵାରା ଭାରତର ଅର୍ଥନୀତିର ସୁଦୃଢ଼ ଭିତ୍ତିଭୂମି ପୁନଃପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲା ଏବଂ ପୁଣି ଜ୍ଞାନଗରିଷ୍ଠ ଭାରତଭୂମିର ସୁମହାନ ପରମ୍ପରା ଜୀବନ୍ୟାସ ପାଇ ପୁନର୍ଜୀବିତ ହୋଇଉଠିଲା | “ଶକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନର ସୁସମନ୍ଵୟ ହିଁ ଭାରତୀୟ ପରମ୍ପରାର ଆଦର୍ଶ |” ପୂର୍ବପୁରୁଷଙ୍କର ଏହି ଆଦର୍ଶର ମହତ୍ତ୍ଵକୁ ଉତ୍ତରଦାୟାଦମାନେ ପରମାଣୁ ଶକ୍ତିର ସୁନିୟୋଜିତ କରି ପ୍ରମାଣିତ କରିଛନ୍ତି | ତେଣୁ ସମ୍ପ୍ରତି ବିଶ୍ଵର ସ୍ଥାନରେ ଭାରତର ଆସନ ଲବ୍‌ଧପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଓ ଗୌରବୋଜ୍ଜ୍ଵଳ ଅଟେ |

Shakti O Gyan ଶକ୍ତି ଜ୍ଞାନ Class 9 Odia Chapter15

Ratings