ପଦ୍ମ

୧) “ଦରଶନେ”ର ଗଦ୍ୟରୂପ “ଦର୍ଶନେ” | ଏହପରି ପଦ୍ୟରୂପ ଲେଖାଯାଇଥିବା ଶବ୍ଦଗୁଡିକର ଗଦ୍ୟରୂପ ପଠିତ କବିତାରୁ ବାଛି ଲେଖ |

ପଦ୍ୟ ରୂପ ଗଦ୍ୟ ରୂପ

ମଗନ ମଗ୍ନ

ପୂରୁ ପୂର୍ଣ୍ଣହେଉ

ହରଷ ହର୍ଷ

ଲଭୁ ଲାଭକରୁ

ଭକତି ଭକ୍ତି

ମରଣ ମୃତ୍ୟୁ

ଆଶିଶେ ଆଶୀର୍ବାଦରେ

ପରାଣ ପ୍ରାଣ

୨) ପଦ୍ମ – ଭଗବାନ ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟର ପ୍ରତିଶବ୍ଦ ଗୁଡିକ କବିତାରୁ ବାଛି ଲେଖ |

ଉ - ପଦ୍ମ – ତାମରସ, ନଳିନୀ, ପୁଷ୍କର, କମଳ, ଉତ୍ପଳ, ଅରବିନ୍ଦ, ପଙ୍କଜ, ରାଜୀବ

ଭଗବାନ – ବିହି, ପ୍ରଭୁ, ପରମେଶ୍ଵର, ବିଭୁ, ଅନନ୍ତ, ମହେଶ୍ଵର, ପ୍ରାଣପାଇଁ, ବିଧାତା

ସୂର୍ଯ୍ୟ – ଭାସ୍କର , ଦିବାକର,(ତପନ, ଆଦିତ୍ୟ, ପ୍ରଭାକର, ବିଭାବସୁ, ଦିନକର)

୩) ‘ଜୀବନ ମରଣ” ଭଳି ବିପରୀତ ଅର୍ଥସୂଚକ ଯୋଡିଶବ୍ଦର ପାଞ୍ଚଗୋଟି ଉଦାହରଣ ଦିଅ |

ଦିବସ – ନିଶି

ସୌଭାଗ୍ୟ – ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟ

ଜନ୍ମ – ମୃତ୍ୟୁ

ଅନୁରାଗ – ବିଭାଗ

ସୁଖ – ଦୁଃଖ

ଅଭିଶାପ – ଆଶୀର୍ବାଦ

ସମ୍ପଦ – ବିପଦ

୪) ସନ୍ଧି ବିଚ୍ଛେଦ କର |

ଉ) ପରମେଶ୍ଵର = ପରମ + ଈଶ୍ଵର

ମହେଶ୍ଵର = ମହା + ଇଶ୍ଵର

ପଦାରବିନ୍ଦ = ପଦ + ଅରବିନ୍ଦ

ମନୋରଥ = ମନଃ + ରଥ

୫) କବିତାଟିରେ କେଉଁ ଶବ୍ଦ ଏକାଧିକ ଥର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି ଲେଖ |

ଉ) ତଳତଳ (୪ ଥର ବ୍ୟବହୃତ ) ଧନ୍ୟ (୨ ଥର ) ନାମ ( ୨ ) ପଦ୍ମ (୩ ଥର ) ଅମୃତ (୩ ଥର ) ପବିତ୍ର ( ୨ ଥର ) ଦିବାକର ( ୨ ଥର)

ଶୁଭ୍ର ( ୩ ଥର )

୬) ଅର୍ଥଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଇ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ସମୋଚ୍ଚାରିତ ଶବ୍ଦଗୁଡିକୁ ସାର୍ଥକ୍ୟ ବାକ୍ୟରେ ବ୍ୟବହାର କର |

ବାସ – ଘର – ବାସଖଣ୍ଡେ ନ ଥିବାରୁ ସେ ବାରଦୁଆର ବୁଲୁଅଛି |

ବାସ – ବସ୍ତ୍ର – ଲୁଗା – ହଳଦିଆ ଲୁଗା ପିନ୍ଧିବାକୁ ଭଲ ପାଆନ୍ତି ବୋଲି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଅନ୍ୟନାମ ପୀତବାସ ଅଟେ |

ବାସ – ସୁବାସ – ଅଗଣାରେ ମଲ୍ଲୀ ଫୁଲର ବାସରେ ଘର ମହକି ଉଠୁଛି |

ବର – ଜ୍ଵାଇଁ – ବରଟି ବାଣଫୁଟାଇ ପଟୁଆରରେ ଯାଉଅଛି |

ବର – ଶ୍ରେଷ୍ଠ – କାଳିଦାସ ସରସ୍ଵତୀଙ୍କର ବରପୁତ୍ର ଥିଲେ |

ବର – ଉପହାର – ଦଶରଥ କୈକେୟୀଙ୍କୁ ତିନିଗୋଟି ବର ଦେଇଥିଲେ |

କର – କିରଣ – ଶିଶିର ବିନ୍ଦୁରେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ କର ପଡି ମୁକ୍ତି ପରି ଝଟକୁଥାଏ |

କର – ହାତ – ଦକ୍ଷିଣ କରରେ ସମସ୍ତ ପୂଣ୍ୟକର୍ମ କରାଯାଏ |

କର – ଖଜଣା – ଅଧିକ ରୋଜଗାର କଲେ ଆୟକର ଦେବାକୁ ହୁଏ |

ଉପମା – ତୁଳନା – ସୀତାଙ୍କ ଅପୂର୍ବ ଲାବଣ୍ୟର କୌଣସି ଉପମା ନ ଥିଲା |

ଉପମା – ଖାଦ୍ୟ ବିଶେଷ – ରମ ସକାଳ ଜଳଖିଆରେ ଉପମା ଖାଇଥାଏ |

ଯୋଗ – ସମୟ – ମାହେନ୍ଦ୍ର ଯୋଗରେ ବିବାହାଦି ଶୁଭକର୍ମ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୁଏ |

ଯୋଗ – ବ୍ୟାୟାମ – ରାମବାବୁ ଶାରୀରିକ ସୁସ୍ଥତା ପାଇଁ ଯୋଗ କରୁଛନ୍ତି |

୭) ବିପରୀତାର୍ଥବୋଧକ ଶବ୍ଦ ଲେଖ :

ଶବ୍ଦ ବିପରୀତଶବ୍ଦ

ଅମୃତ ବିଷ

ପବିତ୍ର କଳୁଷିତ

ଆନନ୍ଦ ଦୁଃଖ , ବିଷାଦ

ପୂଣ୍ୟ ପାପ

ଶୀତଳ ତପନ , ଉଷ୍ଣ

୮) “କ” ସ୍ତମ୍ଭ “ଖ” ସ୍ତମ୍ଭ

ପବିତ୍ର ରସ

ସରସୀ ଜଳ

ଦିବ୍ୟ ଶିରୀ

ନିଗୂଢ ଯୋଗ

କଳୁଷ ପଙ୍କ

୯) ଅଭିଧାନ ନିୟମ ଅନୁସାରେ ସଜାଇ ଲେଖ :

ଉ - ଅରବିନ୍ଦ , ତଳୁ ,ତାମରସ ,ପୀୟୂଷ ,ପୁଞ୍ଜ ,ଶିରୀ ,ସୌରଭ

୧୦) ‘ଦିବାକର’ ଏହି ଶବ୍ଦଟିର ଶେଷ ଦୁଇ ଅକ୍ଷର ‘କର’ ଥିବା ତିନୋଟି ଶବ୍ଦ ଲେଖ |

ଉ - ରତ୍ନାକର – ସମୁଦ୍ର ,କାକର – ଶିଶିର , ଶାକର – ଖାଦ୍ୟ ବିଶେଷ ,ଯୁକ୍ତକର – ଦୁଇହସରେ , ମୁକ୍ତକର – ଖୋଲାହାତରେ ,ନିଶାକର – ଚନ୍ଦ୍ର

୧୧) ‘ସୁମନୋହର’ – ଏହିପରି ‘ସୁ’ ଲଗାଇ ପାଞ୍ଚଗୋଟି ଶବ୍ଦ ଲେଖ |

ଉ ) ସୁରମ୍ୟ – ସୁନ୍ଦର , ସୁପ୍ରଭାତ – ଉତ୍ତମ ସକାଳ , ସୁନାମ – ଯଶ , ସୁବାସ – ବାସ୍ନା , ସୁଉଚ୍ଚ – ବହୁତ ଉଚ୍ଚ , ସୁଶୀତଳ – ଅତି ଥଣ୍ଡା

୧୨) ଅକ୍ଷରଗୁଡିକୁ ସଜାଇ ଶବ୍ଦରେ ପରିଣତ କର : -

ମନ୍ଦରକ – ମକରନ୍ଦ

ଷରେଭହର - ହରଷଭରେ

ରତାସମ – ତାମରସ

ରହନୋମ – ମନୋହର

କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ :

୧୩) ପଦ୍ମ ଦର୍ଶନରେ କବିଙ୍କ ହୃଦୟରେ କି ଭାବ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?

ଉ- ପଦ୍ମର ନୈସର୍ଗିକ ରୂପଶ୍ରୀ ଦର୍ଶନରେ ଭକ୍ତକବି ମଧୁସୂଦନଙ୍କ ହୃଦୟରେ ପବିତ୍ର ଦିବ୍ୟ ଆନନ୍ଦର ଅମୃତମୟ ଭାବ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ |

୧୪) ପଦ୍ମ ଫୁଲଟି କାହା ମଧ୍ୟରେ ଢଳ ଢଳ ହେଉଛି ?

ଉ - ପୁଷ୍କରିଣୀର ସୁନୀଳ ଜଳରାଶି ମଧ୍ୟରେ ଶ୍ୟାମଳ ପଦ୍ମପତ୍ର ଉପରେ ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ ସୂର୍ଯ୍ୟ କିରଣରେ ପଦ୍ମଫୁଲଟି ଢଳଢଳ ହେଉଛି |

୧୫) ସୂର୍ଯ୍ୟ ପଦ୍ମ ମୁଖରେ କ’ଣ ଢାଳନ୍ତି ?

ଉ - ସୂର୍ଯ୍ୟ ପଦ୍ମ ମୁଖରେ ନିରବିଚ୍ଛିନ୍ନ ଭାବରେ ତାଙ୍କର ଦିବ୍ୟ ଜ୍ୟୋତି ସାରା ଢାଳି ଦେଇଥାନ୍ତି |

୧୬) କବି କାହାକୁ ପୀୟୂଷ ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି ?

ଉ- କବି ଦିବାକରଙ୍କର ଦିବ୍ୟ ଶୁଭ୍ର ଜ୍ୟୋତି ଧାରାକୁ ପୀୟୂଷ ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି |

୧୭) କବି କାହାକୁ ଧନ୍ୟ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ?

ଉ - କବି ପଦ୍ମଫୁଲ ଓ ତାହାର ପ୍ରଭୁ ବା ଆରାଧ୍ୟ ଦିବାକରଙ୍କୁ ଧନ୍ୟ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ?

୧୮) ମଧୁପ ଦଳ କ’ଣ ପାଇଁ ପାଗଳ ହୁଅନ୍ତି ?

ଉ - ମଧୁପମାନେ ପଦ୍ମଫୁଲର ମକରନ୍ଦ ବା ମଧୁପାନ କରିବ ପାଇଁ ପାଗଳ ପରି ହୋଇଥାନ୍ତି |

୧୯) ପଦ୍ମଫୁଲ ଦେଖିବାକୁ କିପରି ?

ଉ - ଶ୍ଵେତ ଓ ଲୋହିତ ରଙ୍ଗର ସମ୍ମିଶ୍ରଣରେ ପଦ୍ମଫୁଲ ଈଷତ ଲାଲ ଓ ଶୁଭ୍ର ସତେଜତାରେ ଦର୍ଶକର ନୟନ ମନକୁ ବିମୋହିତ କରି ଦେଇଥାଏ |

୨୦) କେଉଁ ରସରେ ପଦ୍ମ ଅନ୍ତର ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ?

ଉ - ସ୍ନେହ,କରୁଣା ଓ ଭକ୍ତିର ପବିତ୍ର ଶାଶ୍ଵତ ରସରେ ପଦ୍ମର ଅନ୍ତର ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଥାଏ |

୨୧) ପଦ୍ମ ସହିତ ଶରୀରର କେଉଁ ଅଙ୍ଗଗୁଡିକୁ ତୁଳନା କରାଯାଏ ?

ଉ - ପଦ୍ମ ଏକ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଉପମାର ଆଧାର ହୋଇଥିବାରୁ ତାହା ସହିତ ପ୍ରିୟଜନମାନଙ୍କର ମୁଖ , ନୟନ ,କର ଓ ଚରଣକୁ ତୁଳନା କରାଯାଇଥାଏ |

୨୨) ଶରୀରର କେଉଁ କେଉଁ ଅଙ୍ଗ ପଦ୍ମ ନାମ ସହିତ ମିଶିଥାଏ ?

ଉ - ପାଦ , ମୁଖ ,ଚକ୍ଷୁ ଆଦି ଅଙ୍ଗ ପଦ୍ମନାମ ସହିତ ମିଶିଥାଏ |

୨୩) ସତ୍ୟ ,ଶିବ ,ସୁନ୍ଦର କିଏ ?

ଉ - ବିଶ୍ଵସ୍ରଷ୍ଟା ପରମେଶ୍ଵର , ସତ୍ୟ ,ଶିବ , ସୁନ୍ଦରର ଦ୍ୟୋତକ ରୂପେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵ ମାନସକୁ ଦିଗ ଦର୍ଶନ ଦେଇଥାନ୍ତି |

୨୪) ସର୍ବ ଶୋଭାର ମିଳନ ସ୍ଥଳ ବୋଲି କବି କାହାକୁ କହିଛନ୍ତି ?

ଉ - କବି ସର୍ବ ଶୋଭାର ଉପମାସ୍ଥଳ ରୂପେ ପଦ୍ମକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି | ଏହାର ଆଙ୍ଗିକ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ସହ ଆତ୍ମିକ ସୌଷ୍ଠବଗ ଭକ୍ତ ଓ ପ୍ରେମିକ ଉଭୟଙ୍କ ପାଇଁ ପ୍ରେରଣା ଓ ଆଦର୍ଶର ଉତ୍ସ ରୂପେ ପ୍ରତିଭା ହୁଏ |

୨୫) କବି ନିଜକୁ ପଦ୍ମ ସହିତ ତୁଳନା କରିବାରେ ଦୁଃଖିତ କାହିଁକି ?

ଉ - ପଦ୍ମ ପଙ୍କରୁ ଜାତ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ପଙ୍କିଳ ଣ ହୋଇ ଶୁଭ୍ର ଓ ପବିତ୍ରତାର ଦ୍ୟୋତକ ଅଟେ , ମାତ୍ର କବି ମାନବଜନ୍ମ ପାଇ ମଧ୍ୟ ପ୍ରବଞ୍ଚନାମୟ ସଂସାର ରୂପକ କଳୁଷ ପଙ୍କରେ ଜଡ଼ିତ ରହିଥିବାରୁ ନିଜକୁ ପଦ୍ମ ସହ ତୁଳନା କରିବାରେ ଦୁଃଖ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି |

୨୬) ‘ତୋ ପରି ଶୁଭ୍ର ହେବି’ କବି କାହାକୁ ଏପରି କହିଛନ୍ତି ?

ଉ - କବି ଏକଥା ପଦ୍ମକୁ କହିଛନ୍ତି | କାରଣ ସଂସାରର ମାୟାମୋହ ରୂପକ କଳୁଷରେ ଜଡ଼ିତ କାବ୍ୟପୁରୁଷ ପଦ୍ମପରି ଶୁଭ୍ର ଓ ପବିତ୍ର ହେବାପାଇଁ ଆଶାୟୀ ହୋଇଉଠିଛନ୍ତି |

୨୭) କବି କାହାଠାରୁ ଆଶୀର୍ବାଦ ଭିକ୍ଷା କରିଛନ୍ତି ?

ଉ - ପଦ୍ମ ଯେପରି ଏକନିଷ୍ଠ ଭାବରେ ତା’ର ଈଷ୍ଟ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ପ୍ରତି ଅନୁରକ୍ତ ରହି ନିର୍ବିଶେଷ ନୟନରେ ଚାହିଁରହିଥାଏ | କବି ସେହିପରି ଅନନ୍ତ ମହେଶ୍ଵରଙ୍କଠାରେ ଏକାଗ୍ର ନିଷ୍ଠା ରଖିବା ପାଇଁ ପଦ୍ମଠାରୁ ଆଶୀର୍ବାଦ ଭିକ୍ଷା କରିଛନ୍ତି |

୨୮) କବି କେଉଁ ପୂଣ୍ୟବ୍ରତ ଶିଖିବାପାଇଁ ଇଚ୍ଛା କରିଛନ୍ତି ?

ଉ - କବି ନିଜର ଆରାଧ୍ୟ ଓ ଇଷ୍ଟ ଅନନ୍ତ ମହେଶ୍ଵରଙ୍କଠାରେ ନିଷ୍ଠା ଓ ତନ୍ତ୍ରଯଣରୂପକ ପୂଣ୍ୟବ୍ରତ ଶିଖିବା ପାଇଁ ଇଚ୍ଛା ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି |

୨୯) ପ୍ରିୟଜନଙ୍କର ବିଭିନ୍ନ ଅଙ୍ଗ କେତେବେଳେ ସୁଖର କାରଣ ହୋଇଥାଏ ବୋଲି କବି କହିଛନ୍ତି ?

ପ୍ରିୟଜନଙ୍କର ବିଭିନ୍ନ ଅଙ୍ଗ – ଯଥା –ମୁଖ ,ନୟନ ,କର ଓ ଚରଣ ପ୍ରଭୃତି ପଦ୍ମସହ ଯୁକ୍ତ ହେଲେ : ଯଥା – ପଦ୍ମମୁଖ ,କମଳଲୋଚନ ,ରାଜୀବଲୋଚନ କରପଦ୍ମ ,କରକମଳ ,ପଦ୍ମପାଦ ପ୍ରଭୃତି ସମ୍ବୋଧନରେ ସୁଖର କାରଣ ହୋଇଥାଏ |

୩୦) ସୂର୍ଯ୍ୟ ଓ ପଦ୍ମ ମଧ୍ୟରେ କି ପ୍ରକାର ସମ୍ପର୍କ ରହିଅଛି ?

ଉ - ସୂର୍ଯ୍ୟ ଓ ପଦ୍ମ ମଧ୍ୟରେ ଅନାବିଳ ଓ ଶାଶ୍ଵତ ପ୍ରେମର ସମ୍ପର୍କ ରହିଅଛି ତଥା ଭକ୍ତି ଓ ଭାବର ସମ୍ପର୍କ ରହିଅଛି | ପଦ୍ମ ନିର୍ବିଶେଷ ନୟନରେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କୁ ଚାହିଁ ରହିଥାଏ ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ପ୍ରଦତ୍ତ ଶାଶ୍ଵତ ଜ୍ୟୋତିଧାରାକୁ ଭକ୍ତି ଓ ଶ୍ରଦ୍ଧାର ସହ ପାନକରି ଦିବ୍ୟ ସ୍ଵର୍ଗୀୟ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟରେ ଉଦ୍ଭାସିତ ହୁଏ |

୩୧) ପଦ୍ମ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କୁ କିପରି ଚାହିଁଥାଏ ?

ଉ - ପଦ୍ମ ସହର୍ଷ ବଦନରେ ଏକାଗ୍ରତାର ସହ ତା’ର ପ୍ରିୟ ଆରାଧ୍ୟ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କୁ ସୁତଳ ନୟନରେ ଚାହିଁ ରହିଥାଏ |

୩୨) ଇଚ୍ଛା ପୂରଣ ପାଇଁ କବି କାହାର ଆଶୀର୍ବାଦକାମନା କରିଛନ୍ତି ?

କବି ନିଜର ଆରାଧ୍ୟ ଅନନ୍ତ ମହେଶ୍ଵରଙ୍କ ପ୍ରତି ନିଷ୍ଠାର ସାଧନା ଚରିତାର୍ଥ କରିବାପାଇଁ ଅଭିଳାଷ ପୋଷଣ କରି ପଦ୍ମର ଆଶୀର୍ବାଦ କାମନା କରିଛନ୍ତି |

ସପ୍ରସଙ୍ଗ ସରଳାର୍ଥ ଲେଖ :

୩୩) ଆହା କି ଦିବ୍ୟଶିରୀ ତହୁଁ ତୁ ଲଭୁ,

ଧନ୍ୟ ଉତ୍ପଳ ଧନ୍ୟ ତୋହର ପ୍ରଭୁ |

ଉ – “ଆହା ......................ତୋହର ପ୍ରଭୁ|”

ଆଲୋଚ୍ୟ ପ୍ରସଙ୍ଗଟି ଭକ୍ତକବି ମଧୁସୂଦନ ରାଓଙ୍କ ବିରଚିତ “ପଦ୍ମ” କବିତାର ଅଂଶବିଶେଷ ଅଟେ | ଏଠାରେ କବି

ପ୍ରଚୁର ଏକନିଷ୍ଠ ଇଷ୍ଟପ୍ରୀତି ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରିଛନ୍ତି |

ସୁନୀଳ ସରସୀ ଜଳ ମଧ୍ୟରେ ଶ୍ୟାମଳ ପଦ୍ମପତ୍ର ଉପରେ ପଦ୍ମଫୁଲଟି ସହର୍ଷ ବଦନରେ ସୂର୍ଯ୍ୟାଭିମୁଖୀ ହୋଇ ରହିଥାଏ |ସୂର୍ଯ୍ୟ ଉଦୟ ହେଲେ ପଦ୍ମ ବିକଶିତ ହୋଇଥାଏ | ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତରେ ସେ ଦୁଃଖରେ ମ୍ରିୟମାଣ ହୋଇ ମୁଦ୍ରିତ ହୋଇଯାଏ | ଦିନତମାମ ସେ ନିର୍ନିମେଷ ନୟନରେ ତା’ର ଇଷ୍ଟ ଓ ଆରାଧ୍ୟଙ୍କପ୍ରତି ସମର୍ପିତ ଢଙ୍ଗରେ ସହର୍ଷି ବଦନରେ ଚାହିଁ ରହିଥାଏ | ସୂର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଅନୁରୂପ ଭାବରେ ତାଙ୍କର ଶୁଭ୍ରଜ୍ୟୋତିଧାରାକୁ ପଦ୍ମ ପାଖୁଡ଼ାରେ ଅଜାଡ଼ିଦେଇ ପଦ୍ମର ଭାବଭରା ସମର୍ପଣକୁ ସ୍ଵୀକାର କରିନେଇଥା’ନ୍ତି | ପଦ୍ମ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ଶାଶ୍ଵତ ଶୁଭ୍ର ଜ୍ୟୋତିରେ ସ୍ଵର୍ଗୀୟ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟରେ ଉଦ୍ଭାସିତ ହୋଇଉଠେ | ପଦ୍ମର ଏହି ସୌଭାଗ୍ୟ ପାଇଁ କବି ତାକୁ ଧନ୍ୟବାଦ ଦେବାସହ ତା’ର ଆରାଧ୍ୟ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ଏହି ଅପୂର୍ବ ଉଦାରତାପାଇଁ ଉଭୟଙ୍କୁ ଧନ୍ୟବାଦ ଅର୍ପଣ କରିଛନ୍ତି |

ବାସ୍ତବରେ ପଦ୍ମ ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟର ଏହି ଚିରନ୍ତନୀ ଭାବବିନିମୟ ଅତି ଜୀବନ୍ତ ଭାବରେ କବି ଉକ୍ତ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଅବତାରଣା କରିଛନ୍ତି |

୩୪) “ସର୍ବଶୋଭାର ତୁହି ଉପମା ସ୍ଥଳ

ଭକତ ପ୍ରେମିକର ତୁହି ସମ୍ବଳ |”

ଉ – “ସର୍ବ ଶୋଭାର................ତୁହି ସମ୍ବଳ |”

ଉଲ୍ଲିଖତ ପଦ୍ୟାଂଶଟି ଭକ୍ତକବି ମଧୁସୂଦନ ରାଓଙ୍କ “ପଦ୍ମ” ଶୀର୍ଷକ କବିତାରୁ ଉଦ୍ଧୃତ | ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଂଶଟିରେ ଭକ୍ତକବି ମଧୁସୂଦନ ରାଓ ପଦ୍ମର ନୟନାଭିରାମ ଶାଶ୍ଵତ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରିଛନ୍ତି |

ପଦ୍ମ ଏକମାତ୍ର ସୁନ୍ଦର ନୁହେଁ, ଏହା ମଧ୍ୟ ଭକ୍ତି, ନିଷ୍ଠା ଓ ପ୍ରେମର ଚିରନ୍ତନୀ ଦ୍ୟୋତକ ଅଟେ | କବି ପଦ୍ମକୁ ସୁନୀଳ ସରସୀ ବଳରେ ସବୁଜ ପତ୍ର ଉପରେ ଢଳଢଳ ହେଉଥିବାର ଦେଖୁଛନ୍ତି | ପଦ୍ମର ନୈସର୍ଗିକ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ କବିଙ୍କୁ ମନ୍ତ୍ରମୁଗ୍‌ଧ କରିଦେଇଅଛି | ପଦ୍ମ ଏକନିଷ୍ଠ ଭାବରେ ତନ୍ମୟତା ସହ ତା'ର ଇଷ୍ଟ ବା ଆରାଧ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କୁ ବିସ୍ତାରିତ ନେତ୍ରରେ ଚାହିଁରହିଥାଏ | ସୂର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟ ନିଜର ଶୁଭ୍ର ଜ୍ୟୋତିଧାରା ବର୍ଷଣ କରି ପଦ୍ମର ଭାବଭକ୍ତିକୁ ସ୍ଵୀକାର କରିଥା’ନ୍ତି | ପଦ୍ମ ଅମୃତ ମକରନ୍ଦମତ୍ତ ମଧୁପକୁ ମନ୍ତ୍ରମୁଗ୍‌ଧବତ୍ ଆକର୍ଷଣ କରେ | ସେହିପରି ଶ୍ଵେତ-ଲୋହିତ ସମ୍ମିଶ୍ରଣରେ ପଦ୍ମର ଅପୂର୍ବ ରୂପଶ୍ରୀ ଭକ୍ତ ଓ ପ୍ରେମିକ ଉଭୟଙ୍କର ପ୍ରେରଣାର ଦ୍ୟୋତକ ହୋଇଥାଏ | ଯେପରି ଏହି ସର୍ବଶୋଭାର ଆଧାର ପଦ୍ମ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କପ୍ରତି ଏକନିଷ୍ଠ ଭାବରେ ଅନୁରକ୍ତ ଥାଏ; ଭକ୍ତ ସେହିପରି ତା’ର ଆରାଧ୍ୟଙ୍କଠାରେ ଓ ପ୍ରେମିକ ସେହିପରି ତା’ର ପ୍ରେମିକାଙ୍କଠାରେ ଏକନିଷ୍ଠ ଭାବରେ ଅନୁରକ୍ତ ରହିବାପାଇଁ ପଦ୍ମକୁ ଆଦର୍ଶ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣକରିଥାଏ |

ବାସ୍ତବରେ ପଦ୍ମର ଏହି ନୈସର୍ଗିକ ରୂପଶ୍ରୀ ଓ ନିଷ୍ଠାପର ଇଚ୍ଛାନୁରାଗ ଉପରେ କବି ଯଥାର୍ଥ ଆଲୋକପାତ କରିଛନ୍ତି ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଂଶଟିରେ |

୩୫) “ମଧୁମୟ ପବିତ୍ର ଯାହା ବିଶ୍ଵରେ

ତୋ’ ନାମ ସଙ୍ଗେ ମିଣୀ ବିଧାତା ବରେ।''

ଉ – “ମଧୁମୟ..................ବିଧାତା କରେ |”

ଆଲୋଚ୍ୟ ପଦ୍ୟାଶଟି ଭକ୍ତକବି ମଧୁସୂଦନ ରାଓଙ୍କ ବିରଚିତ “ପଦ୍ମ” କବିତାର ଅଂଶବିଶେଷ ଅଟେ | ଏଠାରେ କବି ମଧୁସୂଦନ ପଦ୍ମର ନାମସହ କିପରି ସଂସାରର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ, ମାଧୁର୍ଯ୍ୟ ଓ ପବିତ୍ରତା ବିଭୁଙ୍କ ବିଧାନରେ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ରହିଅଛି ତାହା ଉପରେ ବିଚାର ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିଛନ୍ତି |

ପଦ୍ମ ଏକମାତ୍ର ନୈସର୍ଗିକ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟର ଆଧାର ନୁହେଁ, ତା’ର ଅନ୍ତଃସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ରୂପେ ସ୍ନେହ, କରୁଣା, ଭକ୍ତି, ଏକନିଷ୍କତା ପ୍ରକୃତି ଦିବ୍ୟଭାବଗୁଡ଼ିକର ପରିଚୟ ଦିଏ | ବିଧାତାଙ୍କ ସୃଷ୍ଟିରେ “ପଦ୍ମ”ର ପବିତ୍ର ନାମ ସମସ୍ତ ମାଧୁର୍ଯ୍ୟ ଓ ଶାଶ୍ଵତ ଆଧାରସହ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ରହିଅଛି | ଆମେ ପ୍ରିୟଜନ ବା ଇଷ୍ଟଦେବତାଙ୍କ ମୁଖ, ନୟନ, କର ଓ ଚରଣକୁ “ପଦ୍ମ” ସହ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ କରି ସେଗୁଡିକ ଉପଯୁକ୍ତ ଗୌରବବର୍ଦ୍ଧନ କରିଥାଉ | ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ମୁଖକୁ “ପଦ୍ମମୁଖ”, ନୟନକୁ “କମଳନୟନ”, ହାତକୁ “କରକମଳ” ସେହିପରି ପାଦକୁ “ପଦ୍ମପାଦ”ର ଉପମାରେ ସନ୍ନିବେଶିତ କରି ଆମେ ଏହି ଅଙ୍ଗମାନଙ୍କର ଗୁରୁତ୍ୱ ଓ ସୌଷ୍ଠବକୁ ପ୍ରତିପାଦିତ କରୁ | ଭକ୍ତଜନମାନେ ଭଗବାନଙ୍କର ପାଦକୁ “ପଦାରବିନ୍ଦ”ର ନୈସର୍ଗିକ ଉପମାତ୍ରେ ସନ୍ନିବେଶିତ କରି ହୃଦୟର ଭକ୍ତିଅର୍ଘ୍ୟ ସମର୍ପଣ କରିଥା’ନ୍ତି |

ଯଥାର୍ଥରେ କବି ଏଠାରେ ପଦୂର ଉପଯୁକ୍ତ ନୈସର୍ଗିକ ସତ୍ତା ଓ ସ୍ଵର୍ଗୀୟ ମହତ୍ତ୍ଵ ନିଜର ତୀକ୍ଷ୍ଣ ବିଚାର ବୁଦ୍ଧି ବଳରେ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରି ପାରିଛନ୍ତି |

୩୬) “କଳୁଷ –ପଙ୍କେ ମୁହିଁ କେଡେ ମଳିନ |

କେମନ୍ତେ ସରି ତୋର ହେବି ନଳିନ |”

ଉ – “କଳୁଷ-ପଙ୍କେ ........................ ହେବି ନଳିନ |”

ଆଲୋଚ୍ୟ ପଦ୍ୟାଂଶଟି କବି ମଧୁସୂଦନଙ୍କ ରଚିତ “ପଦ୍ମ” କବିତାରୁ ଉଦ୍ଧାର କରାଯାଇଅଛି | କବି ଏଠାରେ ପଦ୍ମସହ ମାନବାତ୍ମାର ଦିବ୍ୟ ସଂଯୋଗ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରିଛନ୍ତି |

“ପଦ୍ମ”ଠାରେ କବି ପ୍ରାକୃତିକ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟର ଅବଲୋକନ ସହିତ ତା’ର ଇଷ୍ଟ ନିଷ୍ଠାକୁ ଆଦର୍ଶ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣକରିଛନ୍ତି | ପଦ୍ମ ପଙ୍କରୁ ଜାତ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ପଙ୍କିଳ ନ ହୋଇ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱଗାମୀ ଶାଶ୍ଵତ ସଭା ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କସହ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ରହିଅଛି | କବି ସେହିପରି ମାୟାମୋହପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରବଞ୍ଚନାରେ କଳୁଷ ପଙ୍କର ଆବର୍ତ୍ତରେ ରହିଛନ୍ତି | “ପଦ୍ମ” ପରି ଶାଶ୍ଵତସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହେବାପାଇଁ ତାଙ୍କର ଆତ୍ମସଭା ଅହରହ ବ୍ୟାକୁଳିତ | ପଦ୍ମ ଲାବଣ୍ୟମୟୀ ହୋଇ ମଧ୍ୟ ସତ୍ୟାନୁସରଣରେ ନିଜକୁ ନିୟୋଜିତ କରିଛି | ତା’ର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ପଙ୍କିଳ ବାତାବରଣରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ଵାଭିମୁଖୀ ଚେତନାସହ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ରହିଅଛି; ମାତ୍ର କବି ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ “ପଦ୍ମ”ଠାରୁ ପଛରେ ପଡ଼ିଯାଇଛନ୍ତି | “ପଦ୍ମ” ପରି ଶୁଭ୍ର ଓ ପବିତ୍ର ରହି ନିଜର ଆରାଧ ଅନନ୍ତ ମହେଶ୍ଵରଙ୍କସହ ଏକନିଷ୍ଠ ଭାବରେ ସଂଯୁକ୍ତ ରହିବାକୁ କାବ୍ୟପୁରୁଷ ବ୍ୟାକୁଳିତ | ତେଣୁ ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସେ ଏକମାତ୍ର ପଦ୍ମକୁ ଆଶାଭରସା ଓ ଆଦର୍ଶର ଉତ୍ସରୂପେ ବରଣକରିବାପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ମନେକରିଛନ୍ତି |

କବିଙ୍କର ଏହି ଶାଶ୍ଵତାଭିମୁଖୀ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ଅଟେ |

୩୭) “ଶିଖାଅ ମୋତେ ସଦା ଏ ପୁଣ୍ୟବ୍ରତ,

ତୋ’ର ଆଶିଷେ ପୁରୁ ମୋ' ମନୋରଥ |”

ଉ – “ଶିଖାଅ ....... ମୋ ମନୋରଥ''

ଉକ୍ତ ପଦ୍ୟାଂଶଟି “ପଦ୍ମ” କବିତାର ଅଂଶବିଶେଷ, ଯାହା ଭକ୍ତକବି ମଧୁସୂଦନଙ୍କ ଛାନ୍ଦମାଳା ରଚନାର ଅନ୍ତର୍ଗତ ଅଟେ | ଆଲୋଚ୍ୟ ପଦ୍ୟାଂଶରେ କବି “ପଦ୍ମ”ର ଇଷ୍ଟପ୍ରେମ ଓ ବ୍ରତନିଷ୍ଠାକୁ ଆଦର୍ଶ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣକରିଛନ୍ତି |

“ପଦ୍ମ” ଠାରେ କବି ଏକଧାରରେ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଚେତନା ଓ ବିଜୁପ୍ରେମର ଶାଶ୍ୱତ ସନ୍ଧାନକୁ ଆବିଷ୍କାର କରିଛନ୍ତି | ପଦ୍ମ ପଙ୍କରୁ ଜାତ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ନିଜେ ପଙ୍କିଳ ନ ହୋଇ ଶୁକ୍ର ଓ ପବିତ୍ରତାର ନିଦର୍ଶନ ଅଟେ | ପଦ୍ମର ଅନିନ୍ଦ୍ୟ ରୂପମାଧୁରୀ ଦର୍ଶକକୁ ମୁଗ୍‌ଧ କରେ, ଭ୍ରମରକୁ ପ୍ରମତ୍ତ କରେ; ମାତ୍ର ପଦ୍ମ ନିଜେ କୌଣସି ପାର୍ଥିବ ବସ୍ତୁପ୍ରତି ଆସକ୍ତ ନୁହେଁ | ତା'ର ଆସକ୍ତି, ପ୍ରୀତି ଓ ନିଷ୍ଠା ଊର୍ଦ୍ଧ୍ଵାଭିମୁଖୀ ଚେତନା ଶାଶ୍ୱତ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କପ୍ରତି ସତତ ଧାବମାନ | ପଙ୍କିଳ ବାତାବରଣାରୁ ନିଜକୁ ମୁକ୍ତ କରି ସେ ଶାଶ୍ଵତପ୍ରତି ନିଜକୁ ସମର୍ପଣ କରିପାରିଛି | ସୂର୍ଯ୍ୟର ଉପସ୍ଥିତିରେ ସେ ପ୍ରଫୁଲ୍ଲିତା, ସୂର୍ଯ୍ୟପରେ ସେ ମୁଦ୍ରିତା | ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ପାର୍ଥିବ ପୃଥିବୀରେ ସମସ୍ତପ୍ରଲୋଭନ ତା’ ପାଇଁ ତୁଚ୍ଛ ଓ ଅସାର ଅଟେ | କବି ସେହିପରି ମାୟାମୋହପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରବଞ୍ଚନାମୟ ପଙ୍କିଳ ବାତାବରଣରେ ପୃଥିବୀର ପାର୍ଥିବ ପ୍ରଲୋଭନରେ ଜଡ଼ିତ ନ ହୋଇ ପଦ୍ମପରି ତାଙ୍କର ଇଷ୍ଟ ଓ ଆରାଧ୍ୟ ଅନନ୍ତ ମହେଶ୍ଵରଙ୍କସହ ସଂଯୁକ୍ତ ରହିବାପାଇଁ ଆଶାୟୀ ହୋଇଛନ୍ତି | ଏଥିପାଇଁ କବି ପଦ୍ମକୁ ଆଦର୍ଶ ଓ ଶିକ୍ଷାଗୁରୁ ରୂପେ ବରଣ କରି ତା'ର ଆଶୀର୍ବାଦରେ ନିଜର ଏହି ପବିତ୍ର ମନୋବାଞ୍ଛାର ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ପାଇଁ ବ୍ଯଗ୍ର ହୋଇଉଠିଛନ୍ତି |

ବାସ୍ତବରେ କବିଙ୍କର ଏହି ବିଭୁପ୍ରେମ ପାଇଁ ବ୍ୟାକୁଳତା ଆଲୋଚ୍ୟ ପଦ୍ୟାଂଶଟିରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଅଛି |

୩୮) ପଦ୍ମଠାରୁ ମଣିଷ କି ଶିକ୍ଷାଲାଭ କରିଥାଏ ? ପଠିତ କବିତା ଆଧାରରେ ଲେଖ |

ଉ : ନବଯୁଗର ଅଗ୍ରଦୂତ ଭକ୍ତକବି ମଧୁସୂଦନ ରାଓଙ୍କ ବିରଚିତ “ପଦ୍ମ” କବିତା ଆକାରରେ କ୍ଷୁଦ୍ର ହେଲେହେଁ ଏହା

ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ ଗଗନରେ ଛୋଟ ଧ୍ରୁବତାରାପରି ଶାଶ୍ଵତ ଦୀପ୍ତିରେ ଚିର ଜାଜ୍ଜ୍ଵଲ୍ୟମାନ ଅଟେ | କବିଙ୍କର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟାନୁଭୂତି ଓ ବିଜୁପ୍ରେମର ଏକ ସାର୍ଥକ ସମନ୍ୱୟରୂପେ ଆଲୋଚ୍ୟ “ପଦ୍ମ” କବିତାଟି ମାନବସମାଜ ପାଇଁ ଏକ ଅନିର୍ବଚନୀୟ ଶିକ୍ଷାକେନ୍ଦ୍ରର ଆଧାର ହୋଇଉଠିଛି | କବି ଉକ୍ତ କବିତାରେ ପଦ୍ମକୁ “କୋଟି ଲାବଣ୍ୟନିଧି” ରୂପେ ସମ୍ବୋଧନ କରିଛନ୍ତି , ଯାହାର ଦର୍ଶନରେ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟପିପାସୁ କବିପ୍ରାଣ ପରିତୃପ୍ତ ହୋଇଯାଇଛି; ମାତ୍ର ଏହି ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟବୋଧ ହିଁ ପଦ୍ମଠାରୁ କବିଙ୍କର ଏକମାତ୍ର ପ୍ରାପ୍ତି ନୁହେଁ | ବାହ୍ୟ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟାନୁଭୂତି ସହ ଆତ୍ମିକ ସ୍ତରରେ ମଧ୍ୟ କବି ପଦ୍ମଠାରୁ ପବିତ୍ର ପରିତୃପ୍ତି ସହ ଅନିର୍ବଚନୀୟ ଆନନ୍ଦସତ୍ତାର ସନ୍ଧାନ ପାଇଛନ୍ତି | ତେଣୁ ପଦ୍ମ ଏକାଧାରରେ ସତ୍ୟ, ଶିବ ଓ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଆଧାରସ୍ଥଳ ଅଟେ | ତେଣୁ କବି ଆଙ୍ଗିକ ଓ ଆତ୍ମିକ ଉଭୟ ସ୍ତରରେ ପଦ୍ମର ଦିବ୍ୟ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟନୁଭୂତିର ଆସ୍ଵାଦନ କରି ଲେଖିଛନ୍ତି -

“ତୋ ରୂପ ଦରଶନେ ମୋର ହୃଦୟ,

ପୁଣ୍ୟ ଆନନ୍ଦେ ହୁଏ ଅମୃତମୟ |”

ତେଣୁ ପଦ୍ମର ରୂପଶ୍ରୀ ପବିତ୍ରତାର ପ୍ରତୀକ ଓ ଶାଶ୍ଵତର ବାର୍ତ୍ତାବହ | ଯଥାର୍ଥରେ (Truth is beauty and beauty is truth) “ସତ୍ୟ ହିଁ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଓ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ହିଁ ସତ୍ୟ” ର ସାର୍ଥକତା ପଦ୍ମଠାରେ ପ୍ରମାଣିତ | ତେଣୁ ମାନବ ତା'ର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ପିପାସାକୁ ସେହି ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟର ଉପଲବ୍ଧରେ ଚରିତାର୍ଥ କରିବା ସମୁଚିତ, ଯାହା ସତ୍ୟାନୁସାରୀ ହୋଇଥିବା ଉଚିତ | ଯେଉଁ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ମାନବକୁ ବିପଥଗାମୀ କରେ ସେହି ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟର ଆସ୍ଵାଦନ ମାନବପାଇଁ କଲ୍ୟାଣପ୍ରଦ ନୁହେଁ |

ପୁନଶ୍ଚ ପଦ୍ମଠାରୁ ଇଷ୍ଟନିଷ୍ଠା ଓ ବିଭୁବୋଧର ଆଦର୍ଶ ଉପଲବଧି ହୋଇଥାଏ | ଶ୍ଵେତ - ଲୋହିତମୁକ୍ତ ପଦ୍ମର କମନୀୟ ରୂପଶ୍ରୀ କୋଟି-ଜନ-ମନକୁ ବିମୋହିତ କରେ | କବିଙ୍କ ମତରେ, ସେ କୋଟି-ଲାବଣ୍ୟନିଧି | ତା’ର ଅମୃତତୁଲ୍ୟ ମକରନ୍ଦ ପାନପାଇଁ ମଧୁପମାନେ ମତୁଆଲା ହୋଇଉଠନ୍ତି | କିନ୍ତୁ ପଦ୍ମର ଏସବୁପ୍ରତି ଭ୍ରୂକ୍ଷେପ ନାହିଁ, କୌଣସି ପାର୍ଥିବ ବସ୍ତୁପ୍ରତି ତା’ର ଆସକ୍ତି ନାହିଁ | ତା’ର ଏକମାତ୍ର ଧ୍ୟାନ ଓ ତପସ୍ୟା ହିଁ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ଶାଶ୍ୱତ ସାନ୍ନିଧ୍ୟ | ତା'ର ଏକମାତ୍ର ଇଷ୍ଟ ଓ ଆରାଧ୍ୟ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କପ୍ରତି ସେ ଅନୁରକ୍ତରହି ତାଙ୍କରି ବିମଳ ଶାଶ୍ଵତ ଜ୍ୟୋତିଧାରା ପାନକରି ସେ ପରମ ପରିତୃପ୍ତି ପାଏ | ତେଣୁ କବି ପଦ୍ମ ଓ ତାହାର ଆରାଧ୍ୟ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ଏହି ଦିବ୍ୟ ସଂଯୋଗକୁ ମାନବସମାଜ ପାଇଁ ଶିକ୍ଷଣୀୟ ଆଦର୍ଶ ରୂପେ ସ୍ଵୀକାର କରିନେଇଛନ୍ତି –

“ଆହା କି ଦିବ୍ୟ ଶ୍‌ରୀ ତହୁଁ ତୁ ଲଭୁ ,

ଧନ୍ୟ ଉତ୍ପଳ ଧନ୍ୟ ତୋହର ପ୍ରଭୁ |

ସର୍ବ ଶୋଭାର ତୁହି ଉପମା ସ୍ଥଳ;

ଭକତ ପ୍ରେମିକର ତୁହି ସମ୍ବଳ |”

ପଦ୍ମଠାରେ କବି ଏକଧାରରେ ବିଭୁବୋଧ ଓ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଚେତନାର ସମନ୍ଵୟତାକୁ ଉପଲବ୍ଧି କରି ତାହାକୁ ଭକ୍ତଜନ ଓ ପ୍ରେମିକମାନଙ୍କର ଆଦର୍ଶ ରୂପେ ସ୍ଵୀକାର କରିଛନ୍ତି | ପଦ୍ମର ଦିବ୍ୟନାମ ସହ ମାନବ ତା'ର ପ୍ରିୟ ଇଷ୍ଟଦେବତାଙ୍କର କର, ମୁଖ, ନୟନ ଓ ପାଦକୁ ସଂଯୁକ୍ତ କରି ପଦ୍ମର ଗୁରୁତ୍ୱକୁ ପ୍ରତିପାଦନ କରେ | ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, କରକମଳ, ପଦ୍ମମୁଖ, ରାଜୀବଲୋଚନ ଓ ପଦ୍ମପାଦ ପ୍ରଭୃତି ଶବ୍ଦମାନ “ପଦ୍ମ”ର ଅସାମାନ୍ୟ ମନ୍ଦିର ଓ ଗୁରୁତ୍ଵର ନିଦର୍ଶନ ଅଟେ |

ପଦ୍ମ ପଙ୍କରୁ ଜାତ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ପଙ୍କିଳ ନୁହେଁ | ପଙ୍କିଳ ବାତାବରଣରେ ରହି ମଧ୍ୟ ତା’ର ଶୁଭ୍ର ଶତଦଳକୁ ନେଇ ସେ ସର୍ବଦା ଊର୍ଦ୍ଧାଭିମୁଖୀ ଶାଶ୍ଵତ ସତ୍ତା ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କପ୍ରତି ଅଭିସାରିଣୀ ଅଟେ | ସୂର୍ଯ୍ୟ ଉଇଁଲେ ପଦ୍ମ ଫୁଟେ,ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତରେ ପଦ୍ମଫୁଲର ପାଖୁଡ଼ା ମୁଦି ହୋଇଯାଏ | ମାନବ ମଧ୍ୟ ମାୟାମୋହରୂପକ ପଙ୍କିଳ ଆବର୍ଷରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଛି; ମାତ୍ର ପଦ୍ମପରି ସେ ଅନାସକ୍ତ ଓ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ଵାଭିମୁଖୀ ନୁହେଁ | ସେ ମାନବ ହୋଇ ମଧ୍ୟ ମୋହାସକ୍ତ – ପଦ୍ମ ଫୁଲଟିଏ ହୋଇ ମଧ୍ୟ ଅନାସକ୍ତ | ତେଣୁ କବି ପଦ୍ମଠାରୁ ନିଜକୁ ନ୍ୟୁନ ମନେକରି ନେଉଛନ୍ତି –

“କଳୁଷ ପଙ୍କେ ମୁହିଁ କେଡ଼େ ମଳିନ

କେମନ୍ତେ ସରି ତୋର ହେବି ନଳିନ |”

ସର୍ବଶେଷରେ କବି ପଦ୍ମଠାରୁ ଇଷ୍ଟନିଷ୍ଠା ଓ ବିଭୁବୋଧର ଶିକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ମାନବକୁ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଛନ୍ତି | ପଦ୍ମ ଯେପରି ଏକନିଷ୍ଠ ଭାବରେ ତା’ର କଷ୍ଟ ଓ ଆରାଧ୍ୟ ପାଇଁ ଏକନିଶାର ବ୍ରତ ଅବଲମ୍ବନ କରୁଛି ମାନବ ସେହିପରି ଅନନ୍ତ କୋଟି ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ଅଧୀଶ୍ୱର ବିଭୁ ପଦରବିନ୍ଦରେ ଏକନିଷ୍ଠାର ବ୍ରତ ଆଚରଣ କରିବାପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ କରି କବି ଲେଖିଛନ୍ତି -

“ଅନନ୍ତ ମହେଶ୍ଵର ମୋ ପ୍ରାଣସାଇଁ

ବୋଲି ରାଜୀବ ସଦା ଥିବି ଅନାଇଁ |

ଶିଖାଅ ମୋତେ ସଦା ଏ ପୁଣ୍ୟ ବ୍ରତ

ତୋର ଆଶିଷେ ପୁରୁ ମୋ ମନୋରଥ|”

ତେଣୁ “ପଦ୍ମ” କବିତାଟି କ୍ଷୁଦ୍ର ହେଲେହେଁ ଏହା ଛୋଟ ଧ୍ରୁବତାରା ପରି ତା’ର ସୁଦୂରପ୍ରସାରୀ ସତ୍ୟ, ଶିବ ଓ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟର ଶୁଭ୍ର ଜ୍ୟୋତିଧାରାରେ ଚିରଦିନ ପାଇଁ ମାନବସମାଜରେ ଶିକ୍ଷଣୀୟ ଆଦର୍ଶରୂପେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ରହିବ |

୩୯) ପଠିତ କବିତା ଅନୁସରଣରେ କବିଙ୍କ ଜୀବନପ୍ରତି ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଆଲୋଚନା କର |

ଉ - ଉତ୍କଳ ସାହିତ୍ୟାକାଶରେ ଭକ୍ତକବି ରୂପେ ନବଯୁଗର ଉଦୀୟମାନ ସୂର୍ଯ୍ୟ ପରି କବି ମଧୁସୂଦନଙ୍କ ବିଭୁବୋଧର

ଅମ୍ଳାନ ଜ୍ୟୋତି ଚିରସମୁଜ୍ଜ୍ଵଳ ଅଟେ | ପ୍ରଗାଢ଼ ବିଭୁବୋଧର, ପ୍ରଖର ମେଧାଶକ୍ତିସହ ପ୍ରମୁଖ ଦାର୍ଶନିକତା କବିଙ୍କର ପ୍ରତ୍ୟେକ ମନରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ପ୍ରତିଭାତ ହୁଏ | ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଚେତନାରେ କବି ମଧୁସୂଦନ ପ୍ରବୃତିର ସତ୍ୟାଭିମୁଖୀ ଉପାଦାନମାନଙ୍କରେ ସତତ ଯତ୍ନଶୀଳ ହେଇଥାନ୍ତି | ତେଣୁ ଏକଧାରରେ ସତ୍ୟ, ଶିବ ଓ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟର ରସଗ୍ରାହୀ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ନେଇ କବିଙ୍କର ଜୀବନପ୍ରତି ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଶାଶ୍ଵତ ଚିରନ୍ତନ ସଭାପ୍ରତି ସ୍ପଷ୍ଟରୂପେ ଧାବମାନ ଅଟେ | କବି ତାଙ୍କର ପ୍ରତ୍ୟେକ ରଚନାରେ ସତ୍ୟାଭିମୁଖୀ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ନେଇ ଜୀବନକୁ ଦେଖିଛନ୍ତି | ତାଙ୍କର ଏହି ଭାବବୋଧକୁ ସେ କବିତାରେ ରୂପ ଦେଇଛନ୍ତି –

“ବାଲ୍ୟକାଳୁ ଧର୍ମ ଧନ ମୁଁ ସଞ୍ଚିବି ଏ ଜୀବନ ଅନିଶ୍ଚିତ,

କେ ଜାଣେ କାହାର ମୃତ୍ୟୁକାଳ ଆସି ହୋଇଯିବ ଉପସ୍ଥିତ |

କ୍ଷୁଦ୍ର କୀଟ ଭଲ ଅଳ୍ପ ଅଳ୍ପ କରି ଭଚର ବଲ୍ଲୀକ ସ୍ତର,

ମୁହିଁ ସେହିପରି ବିରଟିବି ସଦା ପୁଣ୍ୟ ଭୂମି ନିରନ୍ତର |

ସତ୍ୟ ମୁଁ କହିବି ସତ୍ୟରେ ରହିବି ଗାଇବି ସତ୍ୟର ଜପ,

ମଙ୍ଗଳ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଲାଗିଥୁବି ସଦା ତେଜିଣ ମନରୁ ଭୟ |

ଦିଅ ଭକ୍ତି ପ୍ରଭୁ ହୃବୟେ ମୋହର ବିରାଜ ନିତ୍ୟ ତହିଁରେ,

ସତ୍ୟ ପଥେ ରହି ତୁମରି ସେବାରେ ବିତୁ ମୋ ଦିନ ମହୀରେ |”

କବି ମଧୁସୂଦନଙ୍କର ଏ କେଇଧାଡ଼ି କବିତାରୁ ହିଁ ତାଙ୍କର ଜୀବନପ୍ରତି ଆଭିମୁଖ୍ୟ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବରେ ପ୍ରତିଭାତ ହୁଏ |

ଏହି କବିତା ହିଁ ତାଙ୍କର ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀରେ ଏପରି ସୁଦୂରପ୍ରସାରୀ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥିଲା ଯେ ଯାହାର ପ୍ରଶଂସା

କରି କବି କୁନ୍ତଳାକୁମାରୀ ଲେଖିଛନ୍ତି -

“ବାଲ୍ୟକାକୁ ଧର୍ମ ଧନ କରିବି ସଞ୍ଚୟ

ଏ ଅମର ବାଣୀ ତବ ପରିଚୟ |

ତେଣୁ କବିତାରେ ଆଜି କଲି ସମ୍ବୋଧନ

କବିକୁଳ ଗୁରୁ ମମ ଶ୍ରୀମଧୁସୂଦନ |”

କବିଙ୍କର ଏହି ଜୀବନବାଦୀ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ହିଁ ତାଙ୍କର ଗଭୀର ଦାର୍ଶନିକତା ଓ ବିଭୁବୋଧରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ, ଯାହାର ପ୍ରଶଂସା କରି କବି କୁନ୍ତଳାକୁମାରୀ ତାଙ୍କୁ ନିଜର ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ କବିଗୁରୁ ରୂପେ ସ୍ଵୀକାର କରିନେଲେ | ତେଣୁ ମଧୁସୂଦନଙ୍କର କବିତାମାନ ତାଙ୍କର ସହାନୁଭୂତି ଋଷିସୁଲଭ ବିଭୁବୋଧରେ ଉଦ୍ଭାସିତ , ଯେଉଁଠି ମାନବ ଜୀବନ ଦର୍ଶନର ନିଗୂଢ ସତ୍ୟ ପ୍ରଚଣ୍ଡ ଭାବରେ ଦୀପ୍ତିମାନ ହୋଇଉଠିଛି |

ଆଲୋଚ୍ୟ “ପଦ୍ମ” କବିତାଟି ମଧ୍ୟ ସେହି ଋଷିସୁଲଭ-ଦାର୍ଶନିକତା ସତ୍ୟାନୁଶାୟୀ - ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟାନୁଭୂତି ତଥା ଅନନ୍ତ-

ସଚେତନାରେ ଭାସ୍ଵରିତ ହୋଇଉଠିଛି | କବିଙ୍କର ପ୍ରକୃତିପ୍ରେମ ମଧ୍ୟ ସତ୍ୟାନୁଭିତ୍ତିକ | କବି ପଦ୍ମକୁ କୋଟି ଲାବଣ୍ୟନିଧି

କିଛି ସମ୍ବୋଧନ କରି ସେ ବିଧାତାଙ୍କର ଏକ ଅପୂର୍ବ ଅମୃତମୟ ସୃଷ୍ଠି ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି | ପଦ୍ମର ରୂପ–ଲାବଣ୍ୟ

ସଚରାଟର ବିମୋହିତ; ମାତ୍ର ପଦ୍ମ ନିଜେ କୌଣସି ପାର୍ଥିବ ସତ୍ତା ପ୍ରତି ଅନୁରକ୍ତ ନୁହେଁ | ତା’ର ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ଵରେ

ସମାନ ମତ୍ତ ମଧୁପମାନଙ୍କୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରି ସେ ଶାଶ୍ଵତ ଐଶୀଚେତନାର ପ୍ରତୀକ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କପ୍ରତି ଅନୁରକ୍ତା ଓ ସମର୍ପିତା।

“ପଦ୍ମ” ମାଧ୍ୟମରେ କବି ମଧୁସୂଦନ ଏଠାରେ ନିଜର ଅନ୍ତରର ଅନାବିଳ ବିରୁପ୍ରେମକୁ ପ୍ରକଟିତ କରୁଛନ୍ତି | କବିଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ ପ୍ରତ୍ୟନୁଶାୟୀ, ଦୈହିକ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ତ ନଶ୍ଵର ଅଟେ | ଏହି ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟର ସତ୍ୟାନୁସରଣରେ ସମର୍ପିତ କଲେ ତାହା ପ୍ରକୃତ ଚିରନ୍ତନ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇଯାଏ | ଅନ୍ୟଥା ତାହା ମୂଳାହୀନ | ତେଣୁ କବି “ପଦ୍ମ”ର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇଥାଏ | ଅନ୍ୟଥା ତାହା ମୂଲ୍ୟହୀନ | ତେଣୁ କବି “ ପଦ୍ମ”ର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟକୁ ବିଭୁବୋଧ ଓ ଶାଶ୍ଵତ ପ୍ରେମର ଆଦର୍ଶ ରୂପେ ସ୍ଵୀକାର କରି ଲେଖିଛନ୍ତି -

“ସର୍ବ ଶୋଭାର ତୁହି ଆଧାର ସ୍ଥଳ

ଜନତ ପ୍ରେମିକର ତୁହି ସମ୍ବଳ |”

କବି ସର୍ବଶୋଭାର ଆଧାର,ପଦ୍ମସହ ନିଜ ଜୀବନର ଅନାବିଳ ଯୋଗସୁତ୍ରକୁ ସ୍ଵାଗତ କରିଛନ୍ତି | ତାଙ୍କ ମତରେ, ପଦ୍ମ ପଙ୍କରେ ଜନ୍ମହୋଇ ପଙ୍କକ ନାମ ଧାରଣ କରି ମଧ୍ୟ ଶୁଭ୍ର ଓ ପବିତ୍ରତାର ଆଧାର ହୋଇପାରିଛି | ପଙ୍କିଳ ବାତାବରଣ ବହୁତ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ଵରେ ବା ଶାଶ୍ଵତ ସଭା ସବିତାଙ୍କସହ ସେ ସଂପୃକ୍ତ, ମାତ୍ର କରି ମାୟାମୋହ ରୂପକ ପଙ୍କିଳ ଆବର୍ତ୍ତରେ ଘୂର୍ଣ୍ଣାୟମାନ ପଙ୍କରେ ସେ ମଳିନ | ତେଣୁ ପଦ୍ମ ସହ ସେ ସମାନ ହୋଇପାରି ନ ଥିବାରୁ ଦୁଃଖ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି | ମାନବ ଜୀବନର ନିଗୂଢ ସତ୍ୟ “ପଦ୍ମ” କବିତାରେ ଉଦ୍ଭାସିତ | ମାନବ ପାର୍ଥିବ ଜଗତର ପ୍ରବଞ୍ଚନାପୂର୍ଣ୍ଣ ପଙ୍କିଳ ପରିବେଶରେ ଜନ୍ମ ନେଲେ ମଧ୍ୟ ପଦ୍ମପରି ଶୁଭ୍ର , ପବିତ୍ର ଓ ଅନାସକ୍ତ ହେବାପାଇଁ କବି ଆହ୍ଵାନ କରିଛନ୍ତି |

ସର୍ବଶେଷରେ କବି ନିଜର ଇଷ୍ଟ ଓ ଆରାଧ୍ଯ ଅନନ୍ତ ମହେଶ୍ଵରଙ୍କପ୍ରତି ଏକନିଷ୍ଠ ପୁଣ୍ୟବ୍ରତର ଅନୁଶୀଳନ ପାଇଁ '

ଆଦର୍ଶ ଓ ପ୍ରେରଣାର ଉତ୍ସରୂପେ ସ୍ଵୀକାର କରିବାପାଇଁ ମାନବସମାଜକୁ ଉପଦେଶ ଦେଇ କବିତାର ଉପସଂହାର କରି

ଅତଏବ “ପଦ୍ମ” କବିତାରେ କବିଙ୍କର ଜୀବନପ୍ରତି ଆଭିମୁଖ୍ୟ ସ୍ଵର୍ଗୀୟ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଚେତନା, ପ୍ରଗାଢ଼ ବିଭୁବୋଧ ଓ ଗଭୀର

ଦାର୍ଶନିକତାରେ ଉଜ୍ଜୀବିତ ହୋଇଉଠିଛି |

୪୦) ମଣିଷ ସହିତ ପଦ୍ମର କିପରି ଗଭୀର ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି, ଆଲୋଚନା କର |

ଉ : ଭକ୍ତକବି ମଧୁସୂଦନଙ୍କ ରଚିତ “ପଦ୍ମ” କବିତାଟି ମାନବ-ଜୀବନ ଦର୍ଶନର ଏକ ଚିରନ୍ତନୀ ଦର୍ପଣସ୍ଵରୂପ ଅଟେ |

କବି ନିଜକୁ ସମଗ୍ର ମାନବଜାତିର ପ୍ରତୀକରୂପେ ସ୍ଵୀକାର କରି “ପଦ୍ମ” ସହ ମାନବର ଅବିଚ୍ଛିନ୍ନ ସମ୍ପର୍କକୁ ସ୍ଵୀକାର କରି “ପଦ୍ମ” ସହ ମାନବର ଅବିଚ୍ଛିନ୍ନ ସମ୍ପର୍କକୁ ସ୍ଵୀକାର କରି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି :-

“ସର୍ବଶୋଭାର ସଦ୍ମ ରେ ପଦ୍ମ ତୋର,

ସଙ୍ଗେ ନିଗୂଢ ଅଛଇ ମୋର |”

ବାସ୍ତବରେ “ପଦ୍ମ” ପୁଷ୍କରିଣୀର ପଙ୍କିଳ ବାତାବରଣରେ ବିକଶିତ ଓ ସ୍ଵୟଂ ପଙ୍କରୁ ଜନ୍ମହୋଇ “ପଙ୍କଜ” ନାମରେ ପରିଚିତ | ମାନବ ସେହିପରି ମାୟାମୋହପୂର୍ଣ୍ଣ ପାର୍ଥିବ ପୃଥିବୀର ପକିନ ପ୍ରବଞ୍ଚନାରେ ଓତଃପ୍ରୋତ ସଂଶ୍ଲିଷ୍ଟ | ପଦ୍ମ ପଙ୍କଜ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ତା’ର ସାଧନା, ନିଷ୍ଠା ଓ ଏକାଗ୍ରତା ବଳରେ ଶାଶ୍ଵତ ସଭାର ପ୍ରତୀକ ସବିତାଙ୍କସହ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ହୋଇପାରିଛି | ପଦ୍ମର ଏହି ଦିବ୍ୟ ସଂଯୋଗକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି କବି ଲେଖିଛନ୍ତି -

“ହସ ହସ ବଦନେ ହରଷ ଭରେ

ଅନାଇ ରହିଅଛୁ ଅଛଇ ମୋର |”

ତୋ’ ମୁଖେ ଜ୍ୟୋତିଧାରା ସେ ଦିବାକର

ଢାଳଇ ଅବିରଳ ଆରେ ପୁଷ୍କର |”

କୋଟି ଲାବଣ୍ୟନିଧି ସର୍ବହାର ଆଧାର ପଦ୍ମର ଅନିନ୍ଦ୍ୟ ଶୋଭାରାଶିରେ ସଚରାଚର ମନ୍ତ୍ରମୁଗ୍‌ଧ | ପ୍ରମତ୍ତ ମଧୁପମାନେ ତା’ର ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ଵରେ ଘୂର୍ଣ୍ଣାୟମାନ : ମାତ୍ର ପଦ୍ମ ଏସବୁକୁ ଉପେକ୍ଷା କରି ତା’ର ଇଷ୍ଟ ଓ ଆରାଧ୍ୟ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କପ୍ରତି ଅନାବିଳ ଭାବରେ ସମର୍ପିତା | ଅନୁରୂପ ଭାବରେ ସେ ମଧ୍ୟ ତା'ର ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଜ୍ୟୋତି ସମ୍ପଦରେ ଉଦ୍ଭାସିତା | ମାନବ ସେହିପରି ମୋହମାୟାରୂପକ ପଙ୍କିଳ ଆବର୍ତ୍ତରେ ଛନ୍ଦିହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ନିଜର ଚେତନାକୁ ପଦ୍ମପରି ଊର୍ଦ୍ଧ୍ଵାଭିମୁଖୀ କରିପାରିଲେ ଅନନ୍ତ ବିଶ୍ୱବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ଆଧିପତ୍ୟ ସର୍ବମୟ ବିଭୁ ପଦାରବିନ୍ଦରେ ସଂଯୁକ୍ତ ରହି ଦିବ୍ୟରସର ଆସ୍ଵାଦନ କରି ପାରିବ | କବି ତେଣୁ ଭକ୍ତ ଓ ପ୍ରେମିକଙ୍କର ସମ୍ବଳରୂପେ ପଦ୍ମକୁ ସ୍ଵୀକାର କରି ଲେଖିଛନ୍ତି -

“ସର୍ବଶୋଭାର ତୁହି ଉପମା ସ୍ଥଳ

ଭକତ, ପ୍ରେମିକର ତୁହି ସମ୍ବଳ |”

“ପଦ୍ମ” ମଧ୍ୟରେ କବି ସ୍ନେହ, କରୁଣା, ଭକ୍ତି ଓ ପବିତ୍ରତାର ସନ୍ଧାନ ପାଇଛନ୍ତି, ଯାହାକି ମାନବୋଚିତ ସଦଗୁଣମାନଙ୍କର ପ୍ରତୀକ ଅଟେ | ମାନବ ତା'ର ପ୍ରିୟ ଇଷ୍ଟ ଓ ଆତ୍ମୀୟମାନଙ୍କର କର, ନୟନ, ମୁଖ ଓ ଟରଣକୁ “ପଦ୍ମ'” ନାମରେ ସଂଶ୍ଲିଷ୍ଟ କରିବାର ପରମ୍ପରା ରହିଅଛି |

ସର୍ବଶେଷରେ କବି ସମଗ୍ର ମାନବଜାତିର ପ୍ରତିନିଧ୍ଵରୂପେ “ପଦ୍ମ” କୁ ନିଜର ଆଦର୍ଶ କରି ତା' ଠାରୁ ଏକାଗ୍ରତା, ଇଷ୍ଟନିଷ୍ଠା ଓ ବିଭୁପ୍ରେମର ପ୍ରେରଣାପାଇ କୃତାର୍ଥ ହୋଇଛନ୍ତି | ପଦ୍ମଠାରୁ କବି ବିଜୁପ୍ରେମର ପୁଣ୍ୟବ୍ରତ ଶିକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ନିଜର ଅଭିଳାଷ ପୋଷଣ କରି ସେହି ଅନୁଭୂତିକୁ କବିତାରେ ରୂପ ଦେଇଛନ୍ତି –

“ଅନନ୍ତ ମହେଶ୍ଵର ମୋ ପ୍ରାଣସାଇଁ,

ବୋଲି, ରାଜୀବ ସଦା ଥିବି ଅନାଇଁ

ଶିଖାଅ ମୋତେ ସଦା ଏ ପୁଣ୍ୟବ୍ରତ

ତୋ’ର ଆଶିଷେ ମୋ ମନୋରଥ |”

କବି ମଧୁସୂଦନଙ୍କର ଏହି ଅନ୍ତଃବାଣୀ ସମଗ୍ର ମାନବ ଜୀବନ ଦର୍ଶନର ପ୍ରତିଧ୍ଵନି ଅଟେ | ତେଣୁ ପଦ୍ମସହ ମଣିଷର ଅନ୍ତଃଚେତନା ଓତଃପ୍ରୋତ ଭାବରେ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ରହିଅଛି |

୪୧) ପଠିତ କବିତା ଅନୁସରଣରେ କବିଙ୍କ ଭକ୍ତିଭାବର ପରିଚୟ ଦିଅ |

ଉ : ଭକ୍ତକବି ମଧୁସୂଦନଙ୍କର ଗଭୀର ବିଭୁବୋଧ ଓ ପ୍ରଚଣ୍ଡ ଭକ୍ତିରସର ପୁଣ୍ୟ ମନ୍ଦାକିନୀରେ ଆଲୋଚ୍ୟ “ପଦ୍ମ”କବିତାଟି ରସସିକ୍ତ ହୋଇଉଠିଛି | କବି ହୃଦୟ-କନ୍ଦରର ଦିବ୍ୟ ଭକ୍ତିରସ କବିତାଟିର ପ୍ରତି ସ୍ତବକରେ ପ୍ରସ୍ଫୁଟିତ ହୋଇ ପାଠକ ପ୍ରାଣକୁ ଦିବ୍ୟ ଭାବଧାରାରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ କରିଦେଇଥାଏ | ସାଧାରଣ ପାଠକଙ୍କ ଅନୁଭବ ବ୍ୟତୀତ ଉତ୍କଳଭାରତୀ କୁନ୍ତଳାକୁମାରୀ କବି ମଧୁସୂଦନଙ୍କର ଏହି “ପଦ୍ମ” କବିତା ପ୍ରତି ପବିତ୍ର ଭକ୍ତିଭାବରେ ଏପରି ଆତ୍ମହରା ହୋଇଯାଇଥିଲେ ଯେ ସେ ତାହା କବିତାରେ ରୂପ ଦେଇଛନ୍ତି –

“ମଧୁର କବିତା ମଧୁ-ମଧୁ ଅରବିନ୍ଦ

ନିରତ ଗତ ତହିଁ ଯେ ମୋ ମନ ମିଳିନ୍ଦ

ପଳେ ପଦ୍ମ ସମ ଆତ୍ମା ଫୁଟିଲା ଆନନ୍ଦେ

ବାଜିଲା ମାନସ ବୀଣା ନିତ୍ୟ ନବଛନ୍ଦେ

ଆଜନ୍ମ ଦର୍ଶନ ଆଶା ନ ମେଣ୍ଟିଲା ନାହିଁ

ଯାଯିବି ଜୀବନ ତବ ଆଶେ ଧିଆଇ |

ଅର୍ଥାତ୍ “ପଦ୍ମ” କବିତା ପାଠକାରୀ କବୟିତ୍ରୀ କୁନ୍ତଳାକୁମାରୀ ବିଭୁବୋଧରେ ଆତ୍ମହରା | ପଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପଦ୍ମ ବିକଶିତ ହେଲାପରି କବିଙ୍କର ପାର୍ଥିବ ଶରୀର ମଧ୍ୟରେ ଆତ୍ମାନୁଭବ ବା ଆତ୍ମାପଦ୍ମର ବିକଶିତ ହୋଇଉଠିଛି | ତେଣୁ ମଧୁସୂଦନଙ୍କ “ପଦ୍ମ” କବିତାରେ କବିଙ୍କ ମନ କ୍ରମର ପରି ନିରତ ନିମଜ୍ଜିତ | କବି ଭକ୍ତକବି ମଧୁସୂଦନଙ୍କୁ ଦେଖି ନ ପାରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କର “ପଦ୍ମ” କବିତା ପାଠକରି ଆଜୀବନ ତାଙ୍କରି ଆଦର୍ଶରେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ଥିଲେ |

ଏଥିରୁ ସହଜରେ ଅନୁମାନ କରିହୁଏ ଯେ “ପଦ୍ମ” କବିତାରେ କବି ମଧୁସୂଦନଙ୍କ ବିଭୁବୋଧ କେତେ ସୁଦୂରପ୍ରସାରୀ ଥିଲା | “ପଦ୍ମ” କବିତାଟିକୁ ବିଶ୍ଲେଷଣ କଲେ ଏହାର ସର୍ବାଙ୍ଗରେ ଏକ ପବିତ୍ର ଭଗ୍ନିସ୍ରୋତର ଧାରା ଅନ୍ତଃସଲୀଳା ଫଲ୍ଗୁପରି ନୀରବରେ ନିମଗ୍ନରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଅଛି | କବି ଆରମ୍ଭରେ ପଦ୍ମକୁ ଲାବଣ୍ୟନିଧି ବୋଲି ସମ୍ବୋଧନ କରିଛନ୍ତି; ମାତ୍ର ଉକ୍ତ କବିତାରେ କବିଙ୍କର ଭକ୍ତିମତ୍ତା ଏହି ବାହ୍ୟ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟରେ ସୀମିତ ରହିନାହିଁ | ପଦ୍ମ ତା’ର ଆରାଧ୍ୟ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କସହ ଦିବ୍ୟ ସଂଯୋଗ ବଳରେ ଯେଉଁ ସ୍ଵର୍ଗୀୟ ରୂପଶ୍ରୀରେ ଉଦ୍ଭାସିତା – କବି ସେହି ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟପ୍ରତି ସଚେତନ ରହି କବିତାରେ ରୂପ ଦେଇଛନ୍ତି -ଜରାସିତା – କବି ସେହି ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟପ୍ରତି ସଚେତନ ରହି କବିତାରେ ରୂପ ଦେଇଛନ୍ତି

“ପିଉ ତୁ କି ଆନନ୍ଦେ ପୀୟୂଷ ସରି,

ସେ ଶୁଭ୍ର ଜ୍ୟୋତିଧାରା ଭକତି କରି;

ଆହା କି ଦିବ୍ୟଶିରୀ ତହୁଁ ତୁ କଲୁ !

ଧନ୍ୟ ଉତ୍ପଳ , ଧନ୍ୟ ଧନ୍ୟ ତୋ ପ୍ରଭୁ |”

“ପଦ୍ମ”ର ଭକ୍ତିମରା ଓ ଇଷ୍ଟପ୍ରୀତି ପଙ୍ଖାକୁ ଓ ତା'ର ଆରାଧ୍ୟ ବା ଇଷ୍ଟକୁ ଉଭୟଙ୍କୁ ଧନ୍ୟ କରିଦେଇଛି | ତେଣୁ କବି ନିଜ ଭକ୍ତିର ଆଦର୍ଶରୂପେ “ପଦ୍ମ”ର ନୈସର୍ଗିକ ରୂପଶ୍ରୀକୁ ସମ୍ବଳ କରି ଲେଖିଛନ୍ତି –

“ସର୍ବଶୋଭାର ତୁହି ଉପମା ସ୍ଥଳ

ଭକତ ପ୍ରେମିକର ତୁହି ସମ୍ବଳ |”

ପୁନଶ୍ଚ “ପଦ୍ମ”ର ଅନ୍ତରରେ ପ୍ରବନ୍ଧିତ ଭକ୍ତିରସର ଅନ୍ତଃସଲିଳା ଫଲ୍‌ଗୁଧାରାକୁ ଅନୁଭବ କରି କବି ତାହାକୁ ପାଠକ ସମ୍ମୁଖରେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରି ଲେଖିଛନ୍ତି –

“ସ୍ନେହ, କରୁଣା, ଭକ୍ତି, ପବିତ୍ର ରସ,

ପୂରିଛି ତୋ ଅନ୍ତର ରେ କାମରସ |”

“ପଦ୍ମ” ଫୁଲଟିର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟରେ ସମସ୍ତେ ମନ୍ତ୍ରମୁଗ୍‌ଧ; ମାତ୍ର ତା'ର ଏହି ଅନ୍ତଃସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟର ଭକ୍ତିରସକୁ ଏକମାତ୍ର ଭକ୍ତକବି ମଧୁସୂଦନ ହିଁ ଅନୁଭବ କରିପାରିଛନ୍ତି – ଯାହା ଅନ୍ୟ କୌଣସି କବିଙ୍କ ରଚନାରେ ପରିସ୍ଫୁଟିତ ହୋଇପାରି ନାହିଁ ତେଣୁ ଅନୁଭବୀ ହିଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସତ୍ୟକୁ ଅନୁଭବ କରେ | କବି ମଧୁସୂଦନ ନିଜେ ଭକ୍ତିଭାବର ଉପାସକ ହୋଇଥିବାରୁ ତାଙ୍କର ଭକ୍ତିମତ୍ତକୁ “ପଦ୍ମ” ମାଧ୍ୟମରେ ରୂପାନ୍ତରିତ କରିଛନ୍ତି | ଯଥାର୍ଥରେ ରାଧାନାଥଙ୍କ ଭାଷାରେ –

“ବଚନ ବିଷୟ ନୁହଇ ଏ ଛବି

ହୃଦ ସେ କେବଳ ପାରେ ଅନୁଭବୀ |”

ଏହା କହିବାର କଥା ନୁହେଁ – ଅନୁଭବଗମ୍ୟ | ଗୋଟିଏ ଭକ୍ତିପୁଣ ହୃଦୟ ହିଁ ଅନ୍ୟର ଭକ୍ତିମତ୍ତାକୁ ଉପଲବ୍ଧି କରେ | “ପଦ୍ମ” କବିତାରେ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଥିବା ଭକ୍ତିରସର ପ୍ଲାବନ ଭକ୍ତକବି ମଧୁସୂଦନଙ୍କର ନିଜସ୍ଵ ଭକ୍ତିମତ୍ତାର ରୂପାନ୍ତରୀକରଣ ଅଟେ |

ଅନ୍ତରର ଭକ୍ତିଭାବ ମାନବକୁ ସବୁବେଳେ କୋମଳ ଭକ୍ତିରସରେ ପରିପ୍ଳୁତ କରିଦେଇଥାଏ | ଭକ୍ତିରସର ଦିବ୍ୟଧାରାରେ ସେ ନିଜକୁ ତୃଣଠାରୁ ଛୋଟ ତରୁ ଅପେକ୍ଷା ସହିଷ୍ଣୁ ମନେକରେ | କବି ମଧୁସୂଦନ ସେହିପରି ନିଜକୁ ପଦ୍ମଠାରୁ ଛୋଟ ମନେକରିଛନ୍ତି | କଳୁଷ ପଙ୍କରେ ସେ ନିମଜ୍ଜିତ | ପଦ୍ମ ତାଙ୍କଠାରୁ ଆହୁରି ଶୁଭ୍ର ଓ ପବିତ୍ର ବୋଲି ସେ ଉପଲବ୍ଧି କରି ଲେଖିଛନ୍ତି -

“କଳୁଷ ପଙ୍କେ ମୁହିଁ କେଡ଼େ ମଳିନ,

କେମନ୍ତେ ସରି ତୋର ହେବି ନଳିନ |”

ଶେଷରେ କବି ପଦ୍ମପରି ଶୁଭ୍ର ଓ ପବିତ୍ର ରହି ନିଜର ପ୍ରାଣପ୍ରିୟ ଅନନ୍ତ ମହେଶ୍ଵରଙ୍କ ପ୍ରତି ଏକନିଷ୍ଠ ପ୍ରେମରେ ନିଜକୁ ସମର୍ପଣ ବ୍ରତରେ ନିୟୋଜିତ କରିବା ପାଇଁ ଅଭୀପ୍‌ସା ପୋଷଣ କରି ପଦ୍ମଠାରୁ ଏହି ଦିବ୍ୟ ବ୍ରତସାଧନର ଶିକ୍ଷାକୁ ଯୋଡ଼ହସ୍ତରେ ଭିକ୍ଷା ମାଗି କବିତାରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି -

“ଅନନ୍ତ ମହେଶ୍ଵର ମୋ ପ୍ରାଣସାଇଁ,

ବୋଲି ରାଜୀବ ସଦା ଥିବି ଅନାଇଁ

ଶିଖାଅ ମୋତେ ସଦା ଏ ପୁଣ୍ୟବ୍ରତ

ତୋର ଆଶିଷେ ପୂରୁ ମୋ ମନୋରଥ

ବାସ୍ତବରେ ସମଗ୍ର “ପଦ୍ମ” କବିତାଟିରେ କବି ମଧୁସୂଦନଙ୍କର ଦିବ୍ୟ ଭକ୍ତିଭାବ ଅନ୍ତଃସ୍ରୋତା ଫଲ୍‌ଗୁଧାରା ପରି ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ଭାବରେ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇ କବିତାଟିର ଶାଶ୍ଵତ ମୂଲ୍ୟବୋଧକୁ ବହୁଗୁଣରେ ପରିବର୍ଦ୍ଧିତ କରି ଦେଇଅଛି |

୪୨. ପଠିତାଂଶ ଅବଲମ୍ବନରେ କବିଙ୍କର ପ୍ରକୃତିପ୍ରାଣତା ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।

ଉ : ଭକ୍ତକବି ମଧୁସୂଦନ “ପଦ୍ମ”ର ନୈସର୍ଗିକ ପ୍ରାକୃତିକ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟରେ ମନ୍ତ୍ରମୁଗ୍‌ଧ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି | ପ୍ରକୃତି ପରମେଶ୍ଵରଙ୍କର ଏକ ଅବିଚ୍ଛିନ୍ନ ଅଂଶବିଶେଷ | ମାନବ ପ୍ରକୃତିର ନୈସର୍ଗିକ ରୂପଶ୍ରୀରେ ବିଶ୍ଵସ୍ରଷ୍ଟା ବିଲୁଙ୍କ ଦିବ୍ୟଲୀଳାବିଳାସର ଐଶ୍ଵର୍ଯ୍ୟ ଉପଲବ୍ଧି କରିଥାଏ | ତେଣୁ କବି ମଧୁସୂଦନ ମଧ୍ୟ “ପଦ୍ମ”ର ପ୍ରାକୃତିକ ନୈସର୍ଗିକ ରୂପଲ୍ଲୀରେ ଆତ୍ମତୃପ୍ତି ଲାଭକରି ତାକୁ କୋଟି –ଲାବଣ୍ୟ – ନିଧି ବୋଲି ସମ୍ବୋଧନ କରିଛନ୍ତି | ଅନନ୍ତ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟର ସ୍ରୋତ ପଦ୍ମର ପାଖୁଡ଼ାରେ ଉଦ୍ଭାସିତ | “ପଦ୍ମ”

ସୁନ୍ଦର ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶରେ ସୁନୀଳ ସରୋବରରେ ଅନନ୍ତ ଜଳରାଶିରେ ସବୁଜ ପଦ୍ମପତ୍ର ଉପରେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ସୁନେଲି

କିରଣରେ ଉଦ୍ଭାସିତ ହୋଇ ପ୍ରସ୍ଫୁଟିତ | ତା’ର ଢଳଧଳ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ କବିପ୍ରାଣରେ ଅପୂର୍ବ ଶିହରଣ ସୃଷ୍ଟିକରିଛି | କବି ପ୍ରକୃତିର

ଏହି ଦିବ୍ୟ ପରିବେଶକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ଲେଖିଛନ୍ତି –

“ଢଳ ଢଳ ସୁନୀଳ ସରସୀ ଜଳ,

ଢଳ ଢଳ ଶ୍ୟାମଳ ନଳିନୀ ଦଳ |

ଢଳ ଢଳ ଭାସ୍କର ରଶ୍ମୀ ଉଜ୍ଵଳ

ତା’ ମଧ୍ୟେ ଢଳ ଢଳ ତୁହି କମଳ |”

ପଦ୍ମ ପଙ୍କରୁ ଜନ୍ମ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ତା’ର ଦିବ୍ୟସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ସମଗ୍ର ପୁଷ୍କରିଣୀରେ ଏକ ନୈସର୍ଗିକ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟିକରିଛି | “ପଦ୍ମ” ସହାସ୍ୟବଦନରେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କୁ ନିର୍ମିମେଷ ନୟନରେ ଅନାଇରହିଛି – ସୂର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଅନୁରୂପ ନିଜର ଶୁଭ୍ର ଜ୍ୟୋତିଧାରାରେ ପଦ୍ମର ସର୍ବାଙ୍ଗକୁ ପରିପ୍ଳାବିତ କରିଦେଇଛନ୍ତି | ପ୍ରକୃତିର ଏହି ଦିବ୍ୟ ପଟ୍ଟଚିତ୍ରର ପଟାନ୍ତର ନାହିଁ | ପଦ୍ମ ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ଏହି ଦିବ୍ୟ ଭାବ ବିନିମୟ ପ୍ରକୃତି ଓ ପରମେଶ୍ଵରଙ୍କର ଅପୂର୍ବ ରାନୈଶ୍ଵର୍ଯ୍ୟର ଦ୍ୟୋତକ ଅଟେ |

“ପଦ୍ମ” ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ଶୁଭ୍ର ଜ୍ୟୋତିଧାରା ଆକଣ୍ଠ ପାନ କରି ସ୍ଵର୍ଗୀୟ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟରେ ଉଦ୍ଭାସିତା | ତା’ର ମକରନ୍ଦରେ ଆକୃଷ୍ଟହୋଇ ମତ୍ତ ମଧୁପ ତା’ର ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ୱରେ ଘୂର୍ଣ୍ଣାୟମାନ | “ପଦ୍ମ”ର ନୈସର୍ଗିକ ରୂପଶ୍ରୀ କବି ମନରେ ବାରମ୍ବାର ଆଲୋଡ଼ନସୃଷ୍ଟିକରୁଛି | ପଦ୍ମର ଶ୍ଵେତ-ଲୋହିତ ସଂଯୁକ୍ତ ଦିବ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣବିଭାରେ ବିମୋହିତ ହୋଇ କବି ତାକୁ ସର୍ବଶୋଭାର ଆଧାର ରୂପେ ସ୍ଵୀକାର କରି କବିତାରେ ଲେଖିଛନ୍ତି –

“ଶ୍ଵେତ ଲୋହିତେ ରଙ୍ଗା ତୋ ଶୁଭ୍ର ତନୁ

ବାରେ ଦେଖିଲେ କେଭେ ନ ଜୀବ ମନୁ

ସର୍ବ ଶୋଭାର ତୁହି ଉପମା ସ୍ଥଳ

ଭକତ ପ୍ରେମିକର ତୁହି ସମ୍ବଳ |”

ପଦ୍ମର ରୂପଶ୍ରୀ ସମସ୍ତ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟର ଗନ୍ତାଘର | ଏହା ଭକ୍ତିଭାବର ଉଦ୍ରେକ କରିବାସହ ପ୍ରକୃତିପ୍ରେମୀମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଯୋଗାଏ |

“ପଦ୍ମ”ର ନୈସର୍ଗିକ ରୂପଶ୍ରୀ ସତ୍ୟ, ଶିବ ଓ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟର ଦ୍ୟୋତକ ଭାବରେ କବି ଉପଲବ୍ଧି କରିଛନ୍ତି | କାରଣ ଯାହା ସୁନ୍ଦର ସେଥିରେ ସତ୍ୟ ସନ୍ନିବେଶିତ – ପୁଣି ଯାହା ସତ୍ୟ ତାହା ହିଁ ଚିରନ୍ତନ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟର ଦ୍ୟୋତକ | A thing of beauty is joy forever. ପ୍ରକୃତିପ୍ରେମୀ ରାଧାନାଥଙ୍କ ମତରେ –

“ସୁନ୍ଦର ତୃପ୍ତିରେ ଅବସାଦ ନାହିଁ

ଯେତେ ଦେଖୁଥିଲେ ନୂଆ ଦିଶୁଥାଇ |”

ଥରକୁଥର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟର ଆକର୍ଷଣ ଦୁଷ୍ଟା ମନରେ ଭାବାନ୍ତର ସୃଷ୍ଟି କରେ | ପୂର୍ବରୁ ଦେଖୁଥିବା ଦୃଶ୍ୟ ପୁଣି ନୂଆ ନୂଆ ଅପୂର୍ବ ପ୍ରତିଭାତ ହୋଇଥାଏ | ତେଣୁକରି ପ୍ରକୃତିକବି ରାଧାନାଥ ଲେଖିଲେ –

“ଦୃଷ୍ଟ ପୂର୍ବ ହୋଇ ଅପୂର୍ବ ପ୍ରତୀତି

ସୁନ୍ଦର ପଣର ଚିରନ୍ତନ ଭୀତି |”

ଅନୁରୂପ ଭାବରେ “ପଦ୍ମ”ର ନୈସର୍ଗିକ ପ୍ରାକୃତିକ ରୂପସମ୍ଭାର କବି ମଧୁସୂଦନଙ୍କ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟପିପାସୁରେ ଭାବାନ୍ତର ସୃଷ୍ଟି କରିଛି | ତେଣୁ ସେ ପଦ୍ମକୁ “ସର୍ବ ଶୋଭାର ତୁହି ଆଧାରସ୍ଥଳ”, “ବାରେ ଦେଖିଲେ କେଭେ ନ ଯିବ ମନୁ” ପ୍ରଭୃତି ପଂକ୍ତିରେ ନିଜର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଚେତନାକୁ ପରିସ୍ଫୁଟିତ କରିଛନ୍ତି |

ପ୍ରାକୃତିକ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଚିରନ୍ତନ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟର ଦ୍ୟୋତକ ଓ ପବିତ୍ରତାର ଉତ୍ସ ଅଟେ | ପାର୍ଥିବ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ, ମାତ୍ର ପ୍ରାକୃତିକ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଶାଶ୍ଵତ ଓ ପବିତ୍ର ଅଟେ | ତେଣୁ ପ୍ରକୃତିକବି ରାଧାନାଥ ଚିଲିକାକୁ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଓ ପବିତ୍ରତାର ସମନ୍ଵୟରୂପେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ଲେଖିଛନ୍ତି –

“ପବିତ୍ର ସୁନ୍ଦର ସୁନ୍ଦର ପାବନ

ତୋ ଠାରେ ହୋଇଛି ଏହା ସମ୍ମିଶ୍ରଣ |”

ପ୍ରାକୃତିକ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଟିର ପବିତ୍ର, ଯାହା ବିଶ୍ବସ୍ରଷ୍ଟା ପରମେଶ୍ଵରଙ୍କସହ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ଅଟେ | କବି ମଧୁସୂଦନ ମଧ୍ୟ ପଦ୍ମର ରୂପଶ୍ରୀକୁ ସତ୍ୟ ଶିବ ସୁନ୍ଦର ପରମେଶ୍ଵରଙ୍କସହ ସଂଲଗ୍ନ କରି ସୁମନୋହର ବିଜୁ ପଦାରବିନ୍ଦରେ ତାକୁ ଉପଲବ୍ଧି କରିଛନ୍ତି | କବିଙ୍କର ଏହି ପ୍ରକୃତିପ୍ରାଣତାର ଅନୁରୂପ ଭାବ ତାଙ୍କ ସ୍ଵରଚିତ “ପଦ୍ମ” କବିତାରେ ଉଦ୍ଭାସିତ, ଯେଉଁଠି ସେ ଲେଖିଛନ୍ତି –

“ସତ୍ୟ – ଶିବ – ସୁନ୍ଦର ପରମେଶ୍ଵର,

ନାମ ସଙ୍ଗତେ ଲଗ୍ନ ନାମ ତୋହର |

ତେଣୁ ରେ ଅରବିନ୍ଦ, ଭକ୍ତ ଜନର

ବିଭୁ ପଦାରବିନ୍ଦ ସୁମନୋହର |”

ପ୍ରକୃତିର ନୈସର୍ଗିକ ରୂପସମ୍ଭାର ହିଁ ବିଶ୍ଵସ୍ରଷ୍ଟା ପରମେଶ୍ଵରଙ୍କୁ ସ୍ଵତଃପ୍ରବୃତ୍ତ ଭାବରେ ପ୍ରତିବିମ୍ବିତ କରାଏ | ଏହା କବି ମଧୁସୂଦନଙ୍କର “ପଦ୍ମ” କବିତାରେ ଚରିତାର୍ଥ ହୋଇପାରିଛି | ବିଶେଷକରି “ପଦ୍ମ” ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ଦିବ୍ୟ ସଂଯୋଗରୁ ପ୍ରକୃତି ପରମେଶ୍ଵରଙ୍କର ଲୀଳାବିହାସର ସ୍ଵର୍ଗୀୟ ପଟ୍ଟଚିତ୍ରକୁ କବି ମଧୁସୂଦନ ଭକ୍ତ କବିତାରେ ଅତି ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ଉତ୍ତୋଳନ କରିଛନ୍ତି | ଏହା କବିଙ୍କର ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ପ୍ରକୃତିପ୍ରାଣତାର ଏକ ଅକାଟ୍ୟ ପ୍ରମାଣ ଅଟେ |

Padma ପଦ୍ମ Class 9 Chapter 3 Question Answer

Ratings